پروستون زامانا قارشی ظفری» بئشینجی و سون بؤلوم
سونوج
کاییپ زامانین ایزینده آلغیلارین اولوشدوردوغو بیر روماندیر. پروست کیتابینا سورکلی باشقا اؤگهلر (عنصرلار) اکلر، اولایلارا یئنی کاراکترلر اکلر. بو تکنیکینده باشاریلی اولماسی اونون آیرینتیلاری یاخالایان بیر یازار اولماسینا و بونو توتقو ایله اویغولاما چابالارینا باغلانابیلیر. ائورهنین اوچ بویوتوندان فرقلی اولاراق باشقا بویوتلاری دا بولونور کی زامان دئدیییمیز قاورام بونلار آراسیندا ان اؤنملیسیدیر. آلغیلاریمیز یالنیزجا اوچ بویوتا و زامانا باغلی دئییلدیر. حافظهمیز بیرچوخ پارچایا آیریلمیشدیر. داها آز قوللانیلان، اینسانین قارشیسینا داها آز چیخان پارچالار، بئینیمیزین اوجرا بیر کؤشهسینده قالان سادهجه خیاللاریمیزین پوسو ایله گؤرهبیلهجَییمیز خاطیرهلری اورتایا چیخاریر. داد و قوخو بیر چای فینجانیندان بیر کندی دیشاری چیخارابیلیر. آلیشقانلیغیمیز دا بو دوروم قارشیسیندا بیر شئی یاپاماز؛ چونکو دادیلمیش گرچکین یئنیدن اورتایا چیخاریلماسیدیر، بو. پروست آلغی ضعیفلیغینی قوللانیر، اینسانین و فیزیکسل اولاراق عینی ایرهلیلهین آمما ذهنلر اوزرینده فرقلی اتکیسی اولان زامانین دا یاردیمی ایله آنلاتیچی اوزریندن یئنی دونیالار یاراتماغا داوام ائدر.
زامان، نئچه آنین یان یانا گلمهسی ایله اولوشان هپ دورغون هپ اطرافی ایله ایلگیلَنن بیر قاورامدیر. کاییپ زامانین ایزینده دؤنگوسللیک، دَییشیم، سورکلی آخان ایرماق کیمی دایما یئنیلَنمه، بیرئیین بیلینجینه گؤره فرقلیلیق گؤسترن "زامان"ین اثریدیر. رومان، بیلینجین زامان یانیلغیسی سؤز قونوسو اولدوغوندا نهلر یاپابیلهجَیینین ده بیر گؤسترگهسیدیر. زامانین ائشسیز دئوینیمی ایچَریسینده اینسانی اینجهلَین بیر یاپیتدیر. مدرن ادبیاتدا مکان قدر اؤنمسَنن زامان آنلاییشی و آلغیسی پروستون کاییپ زامانین ایزینده سئریسیندن سونرا دَییشیمَیه باشلامیشدیر. بو رومان سئریسی قورغونون مکانین سیلیک و پوسلو بویوندوروغوندان قوتولماغا ان چوخ یاخینلاشدیغی ادبی متندیر. آلغیلارین و آلیشقانلیقلارین بیر مادلئنله نهلر یارادابیلهجَیینین گؤستریلدییی بو رومان مدرن چاغلارین ادبی آنلاییشینی اؤنملی اؤلچولرده دَییشدیرمیش و اثرینی تاماملایامادان اؤلمکدن قورخان، زامانلا آمانسیز بیر ساواش ایچَریسینه گیرن، مارسل پروستون آدینی و وارلیغینی اؤلومسوزلَشدیردییی کیتابی اولموشدور. بو رومان بیزه زامانین و اونون دَییشیمی ایله اینسان وارلیغینین دؤنگوسللییینی، زامان فلسفهسینین ادبیات ایچیندهکی یئرینی، نئجه بیر رومان یارادیلاجاغینی و اؤلومسوزلویه اولاشمیش مارسل پروستون زامانا قارشی ظفرینی گؤستریر.
تورک ادبیاتیندا احمد حامدی تانپینار، اوغوز آتای اولماق اوزَره پک چوخ یازاری ائتکیلَین مارسل پروستون کاییپ زامانین ایزینده سئریسی زامان آنلاییشی، مکان و زامان ایلیشکیسینه گتیردییی یئنی یاخینلاشمالارلا وارلیغینی حیس ائتمهیه داوام ائدن اؤنملی بیر اثردیر.
سؤز: عبدالرحیم اؤتکور (ئابدۇرېھىم ئۆتکۈر)
ئوچراشقاندا (قارشیلاشینجا)
سەھەر کۆرگەن چېغىم، کۆزۈم سۇلتانىنى
دېدىم سۇلتانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى یاق-یاق!
] سحر گؤردویوم چاغ گؤزوم سولطانینی
دئدیم سولطانمیسان او دئدی یوخ یوخ[
کۆزلىرى یالقۇنلۇق، قوللىرى خېنىلىق
دېدىم چولپانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى یاق-یاق!
] گؤزلری یالقون (ایشیقلی) ، اللری خینالی
دئدیم چولپان (چوبان) مو سان؟ او دئدی یوخ یوخ! [
دېدىم ئىسمىڭ نېمە؟ دېدى ئایخاندۇر
دېدىم یۇرتۇڭ قەیەر؟ دېدى تۇرپاندۇر
] دئدیم ایسمین نمه؟ دئدی آیخاندور
دئدیم یوردون هارا؟ دئدی تورپاندور (دوغو تورکیستاندا شهر آدی) [
دىدىم باشىڭدىکى؟ دېدى ھىجراندۇر
دېدىم ھەیرانمۇسەن؟ ئۇ دېدى یاق-یاق!
] دئدیم باشینداکی؟ دئدی هیجراندیر
دئدیم حیران می سان؟ او دئدی یوخ یوخ! [
دېدىم ئایغا ئوخشار! دېدى یۈزۈممۇ؟
دېدىم یۇلتۇز کەبى! دېدى کۆزۈممۇ؟
] دئدیم آیا اوخشار! دئدی اوزوم مو؟
دئدیم اولدوز کیمی! دئدی گؤزوم مو [
دېدىم یالقۇن ساچار! دېدى سۆزۈممۇ؟
دېدىم ۋولقانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى یاق-یاق!
] دئدیم یالقون (سادهجه) ساچار! دئدی سؤزوم مو؟
دئدیم وولقان می سان؟ او دئدی یوخ یوخ [
دېدىم قىیاق نەدۇر؟ دېدى قاشىمدۇر
دېدىم قۇندۇز نەدۇر؟ دېدى ساچىمدۇر
] دئدیم قییاق (چاتیق) نهدور؟ دئدی قاشیمدور
دئدیم گوندوز نهدیر؟ دئدی ساچیمدور[
دېدىم ئون بەش نەدۇر؟ دېدى یاشىمدۇر
دېدىم جانانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى یاق-یاق!
] دئدیم اونبئش نهدور؟ دئدی یاشیمدور
دئدیم جانانموسان؟ او دئدی یوخ یوخ! [
دېدىم دېڭىز نەدۇر؟ دېدى قەلبىمدۇر
دېدىم رەنا نەدۇر؟ دېدى لېۋىمدۇر
] دئدیم دنیز نهدور؟ دئدی قلبیمدور
دئدیم رعنا نهدور دئدی لبیمدور [
دېدىم شېکەر نەدۇر؟ دېدى تىلىمدۇر
دېدىم بىر ئاغزىمە! ئۇ دېدى یاق-یاق!
] دئدیم شکر نهدور؟ دئدی دیلیمدور
دئدیم وئر آغزیما! او دئدی یوخ یوخ [
دېدىم زەنجىر تۇرار؟ دېدى بوینۇمدا
دېدىم ئۆلۈم باردۇر؟ دېدى یولۇمدا
] دئدیم زنجیر دورار (وار) ؟ دئدی بوینومدا
دئدیم اؤلوم وار؟ دئدی یولومدا [
دېدىم بىلەزۈکچۇ؟ دېدى قولۇمدا
دېدىم قورقارمۇ سەن؟ ئۇ دېدى یاق-یاق!
] دئدیم بیلَرزیک نه؟ دئدی قولومدا
دئدیم قورخارمیسان؟ او دئدی یوخ یوخ! [
دېدىم نېچۈن قورقماسسەن؟ دېدى تەڭرىم بار
دېدىم یەنىچۇ؟ دېدى خەلقىم بار
] دئدیم نهچون قورخمازسان؟ دئدی تانریم وار
دئدیم یئنه نه؟ دئدی خلقیم وار [
دېدىم یەنە یوقمۇ؟ دېدى روھىم بار
دېدىم شۇکرانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى یاق-یاق!
] دئدیم یئنه یوخ مو؟ دئدی روحیم وار
دئدیم شوکرانموسان (راضی) ؟ او دئدی یوخ یوخ! [
دېدىم ئىستەک نەدۇر؟ دېدى گۈلۈمدۇر
دېدىم چېلىشماققا؟ دېدى یولۇمدۇر
] دئدیم ایستک نهدور؟ دئدی گولومدور
دئدیم چالیشماق وار؟ دئدی یولومدور [
دېدىم ئۆتکۈر نېمەڭدۇر؟ دېدى قولۇمدۇر
دېدىم ساتارمۇ سەن؟ ئۇ دېدى یاق-یاق!
] دئدیم اؤتکور[1] کیمیندیر؟ دئدی قولومدور
دئدیم ساتار میسان؟ او دئدی یوخ یوخ! [
[1] ئابدۇرېھىم ئۆتکۈر / عبدالرحیم اؤتکور، اویغور مدرن ادبیاتینداکی اؤنملی شخصیتلردن بیری، یازیچی و شاعیر.
زامان ـ حقیقت ایلیشکیسللییی سارمالیندا (حونی) پروستگیل (Proustien) دَنکلم: کاییپ زامانین ایزینده (بیرینجی بؤلوم)
Zaman-Hakikat İlişkiselliği Sarmalında Proustgil Denklem: Kayıp Zamanın İzinde
] معمای پروستی در حیطهی رابطهی حونی زمان ـ حقیقت: در جستجوی زمان از دست رفته [
Proustien Puzzle Around the Spiral of Time-Truth Relationality: In Search of Lost Time
فوندا چوبان (Funda ÇOBAN) (آکسارای اونیوئرسیتهسی İİBF اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو اؤیرهتیم اؤیهسی)
فلسفه و سوسیال بیلیملر درگیسی، 2015
اؤزت
مارسل پروستون یئددی جیلدلیک اثری کاییپ زامانین ایزینده، ادبی دَیرینین یانیندا فلسفی دوشونوملره یئر آچماسی باخیمیندان دا اؤنملی بیر اثر اولاراق بللکلریمیزه قازینمیشدیر.
ایشته بو چالیشما، اثرین بلکمییینی (ستون فقرات) اولوشدوران قاوراملار (ایستملی و ایستمسیز بللک، گؤسترگهلر) و باخیش آچیلاری (کایب اولان زاماندان یاخالانان زامانا) اطرافیندا زامان ایله بیلگی/حقیقت آراسیندا وارساییلان ایلیشکیسللییی، "کئچمیش و گلهجَیین هپ بیر شیمدیکی زامانا تقابل ائتدییی" ادعاسی چرچیوهسینده اینجهلَمکده، بو چرچیوهده ده پروستون اثرینی اؤزللیکله هایدگره عایید اولان زامان آنلاییشی پئرسپئکتیفینده ایردهلَمکدهدیر.
آچار سؤزجوکلر: پروست، زامان، بللک، هایدگر، بئرگسون
گیریش
مارسل پروست (1871ـ1922)، 15 ایللیک بیر چالیشمانین اورونو اولان یئددی جیلدلیک اثری کاییپ زامانین ایزیندهنی آسم یزلَرینین و پسیکولوژیک سورونلارین ائشلیک ائتدییی بیر حایات حیکایهسینین کؤلگهسینده تاماملادیغیندا، "زاماندا حقیقت آراییشی" اوزرینه سیستئملی بیر یاخینلاشمانی دا یازدیغی قالین جیلدلره قازانمیش بولونوردو.
بئنیامینین "دیلین نیل’ی (dilin Nil’i)" اولاراق نیتهلَندیردییی بو نئهیر روماندا[1]، 19جو یوز ایل آریستوکرات و بورژووالارینین گوندهلیک یاشامیندان هؤرولموش تاریخسل مکاندا هر نه قدر عشق، قیسقانجلیق، صنعت، اردم، ائشجینسللیک کیمی اینسان یاشامینین ایلیشکیسللییینه دایر پک چوخ آلانین چارپیجی بیر اوسلوبلا آیری آیری ایردهلَندییینی (بحثه قویولماغینی) گؤرمک مومسه ده، توم بونلاری اصلینده زامانین دَییشیک گؤرونوملرینی بیر تظاهور، "حقیقت آراییشینین زامان ایچینه یاییلیمی" اولاراق اوخوماق مومدور. زیرا کاییپ زامانین ایزینده، کلمهلر، رنگلر و گؤرونتولرله اولوشدورولموش بیر دونیانین ایچَرییینی تشکیل ائدن سؤز قونوسو آلانلارین فرقلی زامان کیپلرینده، هر یئنی جیلدده عادتا یئنیدن و یئنیدن قورولموش حالیدیر. اؤرنهیین ایکینجی جیلدده (چیچک آچمیش گنج قیزلارین کؤلگهسینده) بؤیوک دویغو و آنلام یوکلهنرک صفحهلر بویونجا تصویر ائدیلمیش اولان بیر "مکتوبلاشان ماجرا"، دؤردونجو جیلدده (سودوم و قومارا)، آرتیق کئچمیش زامانین بیر کیپی اولماقلا چوخ داها فرقلی آنلام و دویغو گؤرونوملرینه بورونمکدهدیر. بو آنلامی ایله اثر سورکلی "ایتیریلن و یاخالانان زامان" دئفورماسیونویلا قورولموش بیر گرچکلیک دونیاسینا تقابل ائتمکدیر.
اثرین ایچَرییینی تشکیل ائدن بو تمل یاپی، زامان مفهومونون دئفورماسیونونون فلسفی آنلامداکی آچیلیملارینی ایردهلمک آچیسیندان زنگین بیر قایناق سونماقدادیر. نیتهکیم الینیزدهکی چالیشما، کاییپ زامانین ایزیندهنی اساس آلاراق کئچمیش و گلجهیین هپ بیر شیمدییه قارشیلیق گلدییی ادعاسینی هایدگرین زامان مفهومونا باغلایاراق، فلسفی زامان قاوراییشی ایله حقیقت آراییشی آراسیندا بیر پارالئللیک بولوندوغونو دارتیشماغا آچماقدادیر. دیگر بیر ایفاده ایله متنین ایردهلنمهسی، هایدگرین زامان و وارلیقی بیربیرینین آییریشماز تاماملاییجیسی اولاراق گؤرمهسینه بنزر شکیلده زامانین و حقیقتین بیربیرینین اوزرینه قاپلانان مفهوملار اولدوغو یؤنوندهکی ساوی دارتیشماق اوزره قونوملانماقدادیر.
یوخاریداکی آچیقلامالار ایشیغیندا، چالیشمانین مرکزینده قونولاجاق قاوراملار سئتی زامان مفهومو چرچیوهسینده "آنی، بللک و آلیشقانلیق"، حقیقت/بیلگی مفهومو چرچیوهسینده "گؤسترگهدیر". بئرگسون و هایدگر، پروستگیل (Proustien) اوخوما ایچینده دَیینیلَجک دوشونورلردیر. پروستون اصلینده یاپیتینی تک بیر جیلد حالینده، پاراگرافسیز ایکی کولون حالینده باسیلماسینی ایستهمَسی[2]، ساموئل بئکئتین پروست آدلی چالیشماسیندا بیلینجلی اولاراق پروستون اوسلوبونا بنزر بیر شکیلده اوزون جوملهلر قوللانماسی کیمی تئکنیک دئتایللارین داهی "آخیش حالینداکی زامان" مفهومو آچیسیندان آنلاملاری بیر یانا، چالیشما بؤیلهسی تئکنیکلرین دوشونوم ایله نسنهسی آراسیندا قورابیلهجَیی اولاناقلارا شرح دوشمهیی بیر گؤرَو بیلَرک[3] اوچ قیسما آیریلمیشدیر: بیرینجی بؤلومده زامانین نهلییینه دایر قیسا بیر فلسفه تاریخی یولچولوغو یاپیلدیقدان سونرا، بو یولچولوقدا پروستون آلدیغی یئر اثریندن آلینتیلانان اؤرنک پارچالارلا ایشارَتلهنَجکدیر. ایکینجی بؤلومده، پروستون زامان آنلاییشینا کندینی گؤستردییی ساولانان بیلگی/حقیقت دولاییمی، هایدگر و بئرگسونون زامان قاوراییشلاری ایله بیرلیکده ایردهلَنَجکدیر. بو چرچیوهده بو قاوراییشلارین پروستون اثریندهکی تمل قاورام و گؤرولرله ایلینتیسی (ایلگی) آچیقلاناجاقدیر. اوچونجو و سون بؤلومه ایسه، پروستگیل دئنکلَمدن تورهتیلن زامانلا ایلگیلی سونوجلار اثرین آخیشیندا یئر آلان پارچالار اعتباری ایله تثبیت ائدیلهجکدیر.
بو آشامادا بلیرتمک گر کی، بو چالیشما کاییپ زامانین ایزینده آدلی اثرین ادبی بیر چؤزوملهمَسی یا دا پروستون آنلام دونیاسینین دیتایللاری ایله آچیملانماسی دئییلدیر. زیرا بؤیله بیر آچیملاما، بو چالیشمانین آماجینی و حجمینی فاضلاسی ایله گئنیشلَدهجکدیر. اؤته یاندان ایلگیلی لیتئراتور (متن) تاراماسی چرچیوهسینده اؤزللیکله تورکجهده صنعتچینین فلسفی و ادبی آنلامداکی زنگینلییینه یئترینجه پروجئکسیون توتولمامیش اولدوغونا دایر اولاشدیغیمیز گؤزلم، قیسیتلی قونوسو ایله داهی الینیزدهکی چالیشمانین آکادمیک جامعه آچیسیندان گؤرهجه قاتقیسینی ایملَمکدهدیر. یاپیلان دارتیشما اویارینجا واریلاجاق یئرینسه گونجل دوزلمده هم حقیقتین گؤرهلیلییی (نسبیّت) اوزرینه پوستمدرن دارتیشمالارا گؤز قیرپماسی، هم ده ادبیاتین فلسفی آچیدان نه قدر زنگین بیر قایناق اولدوغونون آلتینی چیزمهسی بکلَنمکدهدیر.
ماراقلی اولانلار مقالهنین اورژینالینی بوردان ا
[1] Walter Benjamin, Proust İmgesi”, Son Bakışta Aşk, Çev. Orhan Koçak, 4. Basım, Metis Yayınları, İstanbul, 2006, s.101.
[2] a.g.e., s.103.
[3] چالیشمانین ایلک حالی، بیلینج آخیشی تئکنیک ایله یازیلمیشدیر.
پروستون زامانا قارشی ظفری» بئشینجی و سون بؤلوم
سونوج
کاییپ زامانین ایزینده آلغیلارین اولوشدوردوغو بیر روماندیر. پروست کیتابینا سورکلی باشقا اؤگهلر (عنصرلار) اکلر، اولایلارا یئنی کاراکترلر اکلر. بو تکنیکینده باشاریلی اولماسی اونون آیرینتیلاری یاخالایان بیر یازار اولماسینا و بونو توتقو ایله اویغولاما چابالارینا باغلانابیلیر. ائورهنین اوچ بویوتوندان فرقلی اولاراق باشقا بویوتلاری دا بولونور کی زامان دئدیییمیز قاورام بونلار آراسیندا ان اؤنملیسیدیر. آلغیلاریمیز یالنیزجا اوچ بویوتا و زامانا باغلی دئییلدیر. حافظهمیز بیرچوخ پارچایا آیریلمیشدیر. داها آز قوللانیلان، اینسانین قارشیسینا داها آز چیخان پارچالار، بئینیمیزین اوجرا بیر کؤشهسینده قالان سادهجه خیاللاریمیزین پوسو ایله گؤرهبیلهجَییمیز خاطیرهلری اورتایا چیخاریر. داد و قوخو بیر چای فینجانیندان بیر کندی دیشاری چیخارابیلیر. آلیشقانلیغیمیز دا بو دوروم قارشیسیندا بیر شئی یاپاماز؛ چونکو دادیلمیش گرچکین یئنیدن اورتایا چیخاریلماسیدیر، بو. پروست آلغی ضعیفلیغینی قوللانیر، اینسانین و فیزیکسل اولاراق عینی ایرهلیلهین آمما ذهنلر اوزرینده فرقلی اتکیسی اولان زامانین دا یاردیمی ایله آنلاتیچی اوزریندن یئنی دونیالار یاراتماغا داوام ائدر.
زامان، نئچه آنین یان یانا گلمهسی ایله اولوشان هپ دورغون هپ اطرافی ایله ایلگیلَنن بیر قاورامدیر. کاییپ زامانین ایزینده دؤنگوسللیک، دَییشیم، سورکلی آخان ایرماق کیمی دایما یئنیلَنمه، بیرئیین بیلینجینه گؤره فرقلیلیق گؤسترن "زامان"ین اثریدیر. رومان، بیلینجین زامان یانیلغیسی سؤز قونوسو اولدوغوندا نهلر یاپابیلهجَیینین ده بیر گؤسترگهسیدیر. زامانین ائشسیز دئوینیمی ایچَریسینده اینسانی اینجهلَین بیر یاپیتدیر. مدرن ادبیاتدا مکان قدر اؤنمسَنن زامان آنلاییشی و آلغیسی پروستون کاییپ زامانین ایزینده سئریسیندن سونرا دَییشیمَیه باشلامیشدیر. بو رومان سئریسی قورغونون مکانین سیلیک و پوسلو بویوندوروغوندان قوتولماغا ان چوخ یاخینلاشدیغی ادبی متندیر. آلغیلارین و آلیشقانلیقلارین بیر مادلئنله نهلر یارادابیلهجَیینین گؤستریلدییی بو رومان مدرن چاغلارین ادبی آنلاییشینی اؤنملی اؤلچولرده دَییشدیرمیش و اثرینی تاماملایامادان اؤلمکدن قورخان، زامانلا آمانسیز بیر ساواش ایچَریسینه گیرن، مارسل پروستون آدینی و وارلیغینی اؤلومسوزلَشدیردییی کیتابی اولموشدور. بو رومان بیزه زامانین و اونون دَییشیمی ایله اینسان وارلیغینین دؤنگوسللییینی، زامان فلسفهسینین ادبیات ایچیندهکی یئرینی، نئجه بیر رومان یارادیلاجاغینی و اؤلومسوزلویه اولاشمیش مارسل پروستون زامانا قارشی ظفرینی گؤستریر.
تورک ادبیاتیندا احمد حامدی تانپینار، اوغوز آتای اولماق اوزَره پک چوخ یازاری ائتکیلَین مارسل پروستون کاییپ زامانین ایزینده سئریسی زامان آنلاییشی، مکان و زامان ایلیشکیسینه گتیردییی یئنی یاخینلاشمالارلا وارلیغینی حیس ائتمهیه داوام ائدن اؤنملی بیر اثردیر.
پروستون زامانا قارشی ظفری» دؤردونجو بؤلوم
زامان و زامان آنلاییشینی ائتکیلَین فاکتؤرلر
سوانلارین طرفینین ایلک جوملهسی اوزون زامان گئجهلری ائرکن یاتدیم»دیر.[1] بو جوملهدن سونرا یوخونون آلیشقانلیق و زامان آلغیسی اوزریندهکی ائتکیسینی آنلاتان صفحهلر واردیر. زامان کوزمیک و سایکولوژیک آنلامدا تک بویوتلو اولماقدان یوخو حالیندا ایکن چیخار. یوخونون یاپیسی کیمی تک بویوتلو بیر زامان آلغیسیندان قوتولور و دورغون آنلارین اولوشتوردوغو آنیمسامالار، رومان قورغوسوندا ایلرلَمَیه ساغلار: بو فیریل فیریل دؤنن، قاریشیق خاطیرالار ان فاضلا بیرکاچ ثانیه سورردی دایما؛ چوغونلوقلا، بولوندوغوم یئر قونوسونداکی قیسا ترددودوم سیراسیندا، قاچان آتی ایزلرکن، کینئتوسکوپون بیزه گؤستردییی، بیربیرینی ایزلَین پوزیسیونلاری تک تک آییراماییشیمیز کیمی، بو چئشیتلییی اولوشتوران چئشیتلی تخمینلری بیربیریندن آییرامازدیم.»[2] کینئتوسکوپون یاراتدیغی گؤرونتولرله پروست آنلاتیسینین یاراتدیغی گؤرونتولر بیربیرینه بنزر. چایا باتیریلان مادلئن و یا آنلاتیچینین ننهسینی (بابا آنا) خاطیرلادان قراند هوتئلدهکی (Grand-Hotel) اوتاق، کسیکلی زامان کرونولوژیسینین اولایی یاراتیشینا اؤرنکدیر. آنلاتیچینین حایاتینداکی دَییشیکلیکلری خاطیرلاییشی آنا کاراکتر ده داخیل هرکسی ائتکیلر، اولایلارین زامانا باغلی اولاراق دَییشیمینی اورتایا قویار. بالبئکدهکی (Balbec) اودانین ایکی آیری زیارتده ایکی فرقلی دویغونو یاراتماسی، مکانین زامانا باغلی دؤنگوسللییینه ایری بیر اؤرنکدیر. کاراکترلر زامانین هر آشاماسیندا فرقلی حاللارا و زامانین ایشلهییشی سایهسینده اورتایا چیخار. زامانین ایشلهییشی، کاراکترلری زامان کرونولوژیسی ایچیندهکی هر آشامانی آیری آیری ائتکیلَین وارلیقلارا دؤنوشدورور. آنجاق بو وارلیقلار هر بیر آنین آرخاسیندا، باشقا بیر آندان داها فاضلا و یا آز یاشانمیشلیق اولدوغو ایچین دویغوسال بوتونلویو، دوشونجهلری و آلغیلاری فرقلی اولان وارلیقلاردیر.
زامانین دیزیلیمی و ایرهلیلَییشی اوزرینده دَییشیکلیکلر یاپماق و رومانی زامانین آخیشی اوزریندن یاراتماق کاییپ زامانین ایزیندهده تعقیب ائدیلن آنا یولدور. کاییپ زامانین ایزیندهنین سون جیلدینده آنلاتیچینین قارشیسینا زامان و مکانین دَییشیمی، کاراکترلرین دویغولاری قارشیسینداکی یئنیلگیسی چیخار. ایلک جیلدده آنلاتیلان سوانلارین طرفی و قورمانتئس طرفی ژیلبرت و سن لونون (Saint-Loup) ائولیلییی ایله بیرلهشیر. زامان و مکان ایکی طرفین بیر آرایا گلیشی ایله؛ حافظهنین، آلیشقانلیغین دَییشدیریلمهسی ایله یئنیلگییه اوغراتیلیر. سون جیلدده رومان بویونجا بَتیملَنن چوخو کاراکتر و زامانین آخیشی ایچَریسیندهکی آنلاردان اولوشان بوتون ایلیشکیلر، بوتون قورغولار م یئریندهکی کیمی بیر آرایا گلیر. آنلاتیچینین رومانینی یازماغا باشلاماسی، ان آزیندان قرار وئریب کئچمیشی قلبینده، عقلینده توتابیلمهسینین تک یولونون یازماق اولدوغونو آنلاماسی، پروستون رومان آنلاییشی اوزرینه ایپاوجولاری وئریر. آنلاتیچی، گؤسترگهلرین اورتایا قویدوغو، یاراتدیغی دونیانی و زامان سورونسالینی چؤزمهسی گرکدییینی آنلار و رومان یارادابیلمک ایچین کاراکترلری زامانین آخیشی ایچَریسینده، بو دَییشیم، بو دورغون آنلار کومهسی (سالخیم/ خوشه) ایچَریسینده اله آلماق گرکدییینه قرار وئریر. بیر باخیما یازاراق اؤلومو انگللَمهیه چالیشیر. مارسل پروستون خیدمتکاریCéleste Albaret ایله یاپیلان رؤپورتاژلاردا پروستون اؤلومدن سورکلی قورخدوغو، رومانینی بیتیرهبیلمزسه هر شئیین بوشا گئدهجَیینی دوشوندویو و الینی چابوک توتماسی گرکدییی قونوسوندا اؤزونه باسقی یاپدیغی بیلینمکدهدیر.[3]
آنلاتینین اوزون بیر زامان آرالیغینا یاییلماسی، آنلاتیچینین اوشاقلیغیندان باشلایاراق یاشلیلیغینا قدر داوام ائتمهسی رومانین قورغو و اولای یوو آرتیریر. روماندا اونلارجا ائوه گیریلیر، اینسانلا دانیشیرلار. آنجاق بو قارماشیق کیمی گؤرونن یاپی زامانلا بیر بوتون اولوشتورور. بیربیری ایله باغلانتیلی، بیربیرینی تاماملایان، قورغوسال بوتونلویو اولان بیر آنلاتی اولوشدورور. پروست زامان زامان اولوشان قوپوقلوقلاری ایرهلی داشیمالار، رومان زامانینداکی هرهانکی بیر آندان داها دوراغان یا دا اولای یوکو داها آز اولان باشقا بیر "آن"ـا دؤنوشلر یاپاراق گیدَریر (آرادان قالدیریر). بوتون کاراکترلری، اولایلاری و "حاللار"ی رومانین سون قیسملاریندا بیر آرایا گتیریب گئری دؤنوشلرله ایپاوجلارینی وئردییی، یاواش یاواش اورتایا قویدوغو، کاییپ زامانی گؤزلر اؤنونه سریر. بو یاخلاشیمین گؤزل اؤرنکلریندن بیری قورمانتئس طرفی ایله سوانلارین طرفینین بیرلَشمهسی، بو بیرلشمهنین کاراکترلر آراجلاری ایله یاپیلماسیدیر. Mme Verdurin ین بیر قورمانتئسا دؤنوشمهسی ده کاراکتر دئوینیمینه اؤرنک تشکیل ائدهبیلیر. 500 دن آرتیق کاراکتر، پروستون بیر آدلار قورام»ی یاراتماسی سایهسینده اورتایا چیخمیشدیر. بارت، بوتون بو آدلاندیرمالاری، اؤزل آدلار دیزگیسینین اولوشتورماسینی رومانین اؤنملی بیر پارچاسی ساییر. کاراکترلرین گرچک حایاتدا اسینلهنیلرک (الهام آلاراق) یارادیلدیغی دوشونجهسی دوغرو و کئچرلی اولابیلیر؛ آنجاق گرچک حایاتداکی حاللاری دیققت آلینمادان رومانداکی زامانین دَییشیمینه آیاق اویدوراراق یاشارلار. رومانین سونلاریندا گؤرولن Mme Verdurin ایلک جیلدده قارشیلاشیلان Mme Verdurin دئییلدیر. دیگر کاراکترلر کیمی کؤکلری ایله ایلیشکیسی داوام ائتسه ده رومانین سونوندا باشقا بیر اینسان اولور و زامان دا سوسیئتده (توپلومدا) بولونماق ایستَین سنوب (snop) حالیندن Guermantes Prensesiـنه دؤنوشدورور.
مارسل پروستون کاییپ زامانین ایزیندهدن اؤنجهکی آنلاتیلارینا باخیلیرسا ـ سنت بویا قارشی یاپیتینداکی کیمی، بوتون متنلرینین قیسا، پارچالی آمما اورتاق بیر قاورامی، اولگویو دیله گتیرمَیه چالیشدیغی گؤرولهبیلیر. اؤنجهکی بوتون آنلاتیلار کاییپ زامانین ایزیندهنین گلهجَیینه داییر بیر ایشارت کیمیدیر. پروستون بؤیوک اثری نه سادهجه بیر عشق رومانیدیر، نه دئنهمه طرزینده یازیلمیش بیر ادبی متندیر. یاپیت ایچَرییینده بوتون ادبی آنلاتیلارین اؤزللیکلرینی داشیر و هامیسینی آیری بیر اوستالیقلا ساخلار. هم عشق رومانی، تراژیک بیر رومان، هم الَشتیرل بیر متن، اوتوبیوقرافی، هم ده بیر دئنمه کیتابیدیر. رومانداکی "من" دیلی قارماشیق اولایلاردان اؤرولو یاپینی چؤزوملهمک ایچین اویغون بیر دیلدیر. من دیلی رومانین ایچَریسیندهکی اوتوبیوقرافیک عنصرلاری آنلاماغا دا یاردیمچی اولور. زامانین دیزیلیمی اوزرینده اوینانیرکن، رومانین چئشیتلی بؤلوملرینده آنلاتیچیدان اوزاقلاشیلیر و دئوینیم (حرکت) ایچَریسیندهکی دیگر کاراکترلرین یانیندا زامانین آخیشی سئیر ائدیلیر. سوانین ماجرالارینین آنلاتیلدیغی صفحهلرده اولدوغو کیمی آنلاتیچینین آنا اولایدان اوزاق بیر یئرده رول آلدیغی دا گؤرونور.
روماندا ادبیات تاریخینده یئر ائدینمیش اؤزللیکله بااکین اینسانلیق کومئدیاسیندا دا قوللانیلان بیر تئکنیک ده قوللانیلیر. پروست یاپیتیندا رومان کاراکترلرینه بیر سورکلیلیک قاتار و بااکین هر رومانیندا عینی کاراکترلری قوللانماسینی کیمی او دا رومانین باشیندان سونونا قدر عینی کاراکترلری قوللاناراق بیر دؤنگوسللیک یاتیر. پروستون سئچیمی دَییشن دوروملارین، قوشوللارین آنلاتیچی و اوخور طرفیندن تعقیب ائدهبیلمهسینی ده ساغلار. بعضی کاراکترلر کیملیک دَییشدیریرلر و اصلینده بو دَییشیم آنلاتیچینین باخیشی ایله پارالئللیک گؤستریر. آنلاتیچینین اطرافینداکی آخیشا باخیشی، او کارکترلرین ده گرچکده اولمادیغی شکیللره بورونمهسینی ساغلار. بو تئکنیک، پروستون کاراکترلرین زامان ایچَریسینده اینجهلَنمهسی گرکدییینه دایر گؤروشو گؤز اؤنونه آلینیرسا، کیتابدا قوللانیلان اصلی اوسلوب و تئکنیک عنصرلاریندان بیری حالینا گلیر.
[1] Marcell, Proust, (Çev: Roza Hakmen) Kayıp Zamanın İzinde: Swann'ların Tarafı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999 s.5
[2] Roland Barthes, ‘Roman Metninin Kıvama Geliş’i Kitaplık Dergisi Mart 2008 Sayı: 114, s.116
[3] Mehmet Rifat, Marcel Proust: Yazma Eyleminin Serüveni ya da Bir Roman Yaratmak, Kitaplık Dergisi Mart 2008 Sayı: 114, s.109
تورکیهده یاییملانمیش روزا حاکمن چئوریسی ایله (کاییپ زامانین ایزینده) گلن مارسل پروستون قیساجا کرونولوژیک یاشامی
10 تموز (جولای) 1871ده Auteuilده دوغدو. بوتون یاشامینی ائتکیلَیهجک آستیم یزلرینین ایلکینی 1881ده کئچیردی. 1890دا حقوق فاکولتهسینه و ال بیلگیلر اوخولونا قید اولدو. همن ایل موپاسانلا (Maupassant) تانیشدی. آرخاداشلاری ایله بیرلیکده Le Banquet (ضیافت) یایینلارینی قوردو؛ بورادا ادبیات الشتیریلری یاییملادی. 1893ده، سواننین بیر عشقینین "eskizi" اولابیلجک نیتَلیکده بیر متن یازدی. 1894ده دریفوس (Dreyfus) اولایی باشلادی. مارسل پروست، باباسی ایله بیرلیکده، دریفوس یانلیلاری آراسیندا یئر آلدی. 1895ده فلسفه لیسانسی دیپلوماسینی آلدی. 1898ده دریفوس اولایی بؤیودو. همن ایل زولانین "J'accuse" آدلی آچیق مکتوبو L'Aurore قزتهسینده یاییملاندی پروست 1908ده بؤیوک یاپیتینی (کاییپ زامانین ایزینده) یازماغا قویولدو. 1914ده (Guermantes) قورمانت طرفلرینی قراسئف (Grassef)ـه حاظیرلاماغا باشلادی. 30 کاسیم (نوامبر) 1918ده چیچک آچمیش قیزلارین کؤلگهسینده یاییملاندی. 10 آرالیق (دسامبر) 1919دا بو کیتاب Goncourt اؤدولو آلدی. 30 نیسان (آپریل) 1921ده قورمانت طرفلری 2 ایله سودوم و قومورا یایملاندی. همن ایل پروست قالیماردا سودوم و قومارا 2 ایله سودوم و قومارا 3ون الیازمالارینی وئردی. 1922ده محبوس ایله قاچاق (سودوم 3) داکتیلویا چکیلمیه باشلادی (تایپ). پروست، اکیم (اکتبر) آیی باشیندا بیر برونشیت یزی کئچیردی، بونو ذات الریه ایزلهدی، 18 اکیمده اؤلدو.
پروستون زامانا قارشی ظفری» اوچونجو بؤلوم
قورغو، یازما، کارکتر و اثر
پروستون رومانی قورغولاییش بیچیمینی آنلایابیلمک ایچین اونو رومانا باخیشینی دیله گتیردییی سنت بویا قارشی آدلی یاپیتینی اینجهلَمک گر: پروستا گؤره بیر یاپیت حاققیندا بیزه ان ایی بیلگینی یئنه یاپیتین اؤزو وئریر. صنعتچینین اؤزونو اورتایا چیخاراجاق اولان دا اونون کیشیلییی دئییل یالنیزجا یاپیتدیر. چونکو پروست آچیسیندان بیر کیتاب آلیشقانلیقلاریمیزدا و توپلو یاشاما حالیندا گؤرولن قصورلاریمیزدا اورتایا قویدوغوموز منلیک»دن فرقلی بیر منلییین اؤرونودور. بو منلیک»ی ایستهییرسک، بونو آنجاق او منلییی ایچیمیزده یئنیدن یاراتماغا چالیشاراق باشارابیلریک[1].» آنلاتان، بتیملهین و اورتایا قویان اصلی عنصر یاپیتدیر. پروستون رومان و یازما اوزرینه دوشوندوکلری ایله زامان حاققیندا گؤروشلری بنزهشیر. کیتابین اوخورون نظرینده تکرار یاراتیلماسی گرَکدییی کیمی زامان دا یئددی جیلدلیک سئرینین ایچَریسینده بوکولور، پارچالار آیریلیر و تکرار یاراتیلیر. بو یاراتیم کاراکترلرین هامیسینی گرچک حایاتدا اولدوقلاریندان فرقلی نقطهلره داشیر، روما بویونجا رومانین "شیمدی"سینده گئری دؤنوشلر یاشانیر و اولایلار بوکولن بو زامانین یاراتدیغی ائتکیلره گؤره شکیللَنیر. یاخلاشیق 500 کاراکتر یاراتان پروست، بو کاراکترلرین بؤیوک بیر قیسمینی رومانین بوتونلویونده اویغون بیر بیچیمده یئرلَشدیررک ایشچیلییینی زنگینلَشدیریر.
فرقلی ایکی آن بیربیری ایله ائشدَیر و یا بنزر اولماز؛ زامانین ایکییه آیریلمیش وارلیغی، فیزیکسل آنلامداکی کیمی ـ اینسان بیلینجینین سیخ سیخ قارشیلاشدیغی کیمی ـ چئشیتلی خیزلاردا و شکیللرده وار اولابیلیر. زامان، استاتیک و ثابیت دوروملارین سورکلی دَییشیمینی ساغلایان بیر دونیا یاراتیر و پروستون بوتون کاراکترلری، هر بیر آنینین دَییشمزلییی، اولایلارین گتیردییی بؤیوک دَییشمَلرله، سئرینین بیرینجیسیندن اعتبارن یاراتیلان یئنی دونیانین ایچینده تیپلردن فرقلیلشمهیه باشلاییب ـ پروستون یاشادیغی دونیادان فرقلی اولاراق ـ یاراتدیغی» دونیایا دؤنوشورلر. زامانین گتیردییی آلیشقانلیق دا بو کاراکترلرله بیرلیکده دونیایا آلیشیر و اوخورا دَییشن یئنی دونیانی حیس ائتدیریر.
[1] Mehmet Rifat, Marcel Proust: Yazma Eyleminin Serüveni ya da Bir Roman Yaratmak, Kitaplık Dergisi Mart 2008 Sayı: 114, s.104-112
پروستون زامانا قارشی ظفری» ایکینجی بؤلوم
. اثریمی تاماملایاجاق واخت بولابیلیرسم، هر شئیدن اؤنجه اینسانلاری بیرر خلقت غریبهسینه بنزتمه باهاسینا دا اولسا، مکاندا قاپلادیقلاری قیسیتلی یئره قارشیلیق اولاراق تصویر ائدهجکدیم کسینلیکله، چونکو اینسانلار، ایللره دالمیش دئولر میثالی، یاشامیش اولدوقلاری، سایسیز گوندن اولوشان، بیربیرلریندن اوزاق دؤنملرین هامیسینا عینی آندا دَیَرلر.»
مارسل پروست
گیریش
یاشامین ائورندکی بوتون زامان و مکان ایلیشکیسینین آنلاردان گلیشی و ائورَنین بو آنلار اوزریندن گئدیلرک زامان تملینده یاراتیمی، زامان ایله مکانین بیربیرلری ایله باغلانتیلی و بیربیرینه محتاج اولاراق سونسوزا قدر وار اولوب اولمایاجاغینا داییر گؤروشلر، دوغاسینا اویغون ایچکینلیکده اؤزگون و جوابسیز سورولاری دا برابرینده داشییان، باغیمسیز بیر دیسیپلین اولوشدورموشدور: زامان و مکان فلسفهسی.
فلسفهدهکی زامان و مکان قاوراملاری، ـ یاراتیلان بیر رومان ان سویوت حالی ایله بیله بو قاوراملار اوزرینه قورولو اولاجاغیندان ـ ادبیات ایچَریسینده قورغونون گوجو ایله داها سوموت بیر آنلاییشلا یئرینی آلمیش و کلاسیک یاپیتلارین اولوشومونا اؤنجولوک ائتمیشدیر. ایتمیش زامانین ایزینده چایا باتیریلان بیر مادلئنین تکرار شکیللَندییی بیر دونیادا کئچن و مکان قارشیسیندا زامانین اوستونلویو اوزرینه قورغولانمیشدیر. اون دؤرد ایلده تاماملانان یئددی جیلدلیک رومان، ایلک جوملهسیندن سون جوملهسینه قدر زامان ایچَریسینده سینیرسیز بیر یئر قاپلایاراق چوخ کاراکترلری بیر یاپی و قورغو اوزرینه قورولموشدور. پروست، اوزون زامان دیلیملری ایله بیربیریندن اوزاقلاشان کاراکترلری، مکانلاری تک بیر آن ایچَریسینده بیربیرینه باغلایاجاق رومان کرونولوژیسینده یئنی بیر آنلاییش و تکنیک اولوشدورموشدور.
ایلک و سون جیلدینی اؤنجه تماملایاراق یازما ائیلهمینی ده بیر قورغو اویونونا دؤنوشتورن پروستون رومانین ایلک جیلدینده آنلاتیچی اولاراق تانیناجاق ـ یالنیزجا بیرنئچه یئرده مارسل پروست اولاراق چاغیریلان ـ کاراکتری، بیر مادلئنی چایا باتیریر، مادلئنین دادیندا کئچمیش»ینی یاخالار و کیتابین داوامینی زامانین دؤنگوسَللییی و کاراکتئرلرین زامان ایچیندهکی واراولوش ایله کئچر. پروست کتابینی یازماغا باشلامادان اؤنجه بو بؤیوک یاپیتین قارالامالارینی یاپار. بونلار آراسیندا اؤنه چیخار متن Contre Sainte-Beuve (سنت بویا قارشی) اؤز ادبیات و رومان آنلاییشینی دونیایا سوندوغو دئنَمه ـ رومان» طرزیندهکی کیتابدیر آنجاق کیتابی باستیراجاق یایینچی تاپمایان پروست چالیشماسینی بوراخیب 1909 ایلینده کسینتیسیز بیر چابا ایله بؤیوک یاپیتینا باشلار.
نئهیر رومان نهدیر؟
بیر کیشینین، بیر عائیلهنین یا دا بیر توپلولوغون حایاتلارینی بیردن آرتیق جیلد حالیندا آنلاتان دیزی رومانا، نئهیر رومان» یا دا ایرماق رومان» دئییلیر.
گونوموزده گئدَرک داها آز قولانیلسا دا، اؤزللیکله اون
دوققوزونجو یوز ایل و ییرمینجی یوز ایلین ایلک یاریسیندا یایملانان بعضی اثرلری
تانیملاماق ایچین، نئهیر رومان» قاورامینین قوللانیلدیغینی گؤرهبیلیریک. نئهیر
رومان، عینی یازار طرفیندن یازیلان فرقلی رومانلارین بیربیری ایله ایلیشکیلی
اولدوغونو ایفاده ائتمک ایچین قوللانیلان بیر قاورامدیر. نئهیر» کلمهسی، بیر
اثرین تک کیتابدا» تاماملانمادیغینی، آنلاتیلان شئیین بیر نئهیر کیمی» داوام
ائتدییینی، یانی باشقا کیتابلارا یاییلدیغینی ایفاده ائتمک ایچین قوللانیلیر. فرانسیزجا roman fleuve» ایفادهسینین چئوریسی اولان بو قاورامین کسین آنلامینین نه
اولماسی گرکدییی و یا بیر رومان سئریسی»ندن سوموت فرقلرینین نه اولدوغو کیمی
سورولارین سوموت بیر جواب یوخدور. فقط نئهیر رومان قاورامی بللی بویوتلاری ایله گونوموزده
داها سیخ گؤردویوموز رومان سئریسی» و یا قورغو ائورَنی» کیمی قاوراملاردان بیرآز
داها فرقلی بیر یاپینی ایفاده ائدر. دولاییسی ایله، دونیا ادبیاتیندا مارسل پروست، امیل زولا،
بااک؛ تورکیه ادبیاتیندا ایسه احمد حامدی تانپینار کیمی اؤنملی ایسملرین اثرلری
ایچین قوللانیلمیش اولان بو قاورامی دا تانیماق فایدالی اولابیلر. نئهیر رومان، بیربیرلریندن آیری اثرلر اولاراق قلمه
آلینمیش، آنجاق بعضی اورتاق تئمالاری، کاراکترلری، قونولاری و موتیفلری اولان
کیتابلاری توپلوجا ایفاده ائتمک ایچین قولانیلان بیر قاورام اولاراق
تانیملانابیلر. بو رومانلار، هر دورومدا بیربیرینین داوامی» اولاراق نیتَلَندیریلهبیلجک
اثرلر اولابیلیر، آنجاق بیر شکیلده، بو اثرلری بیربیرینه باغلایان اوسلوبلار
بولونور.
مارسل پروست و اونون رومانینا حصر اولونموش سیرا پوستلاردا (اوچونجو پوست) دوکتور Haluk Öner یازدیغی پروستون زامانا قارشی ظفری: ایتمیش زامانین ایزینده باشلیقلی مقالهنین گتیرمهیینی داها اویغون گؤردویوم اوچون، آردیجیل اولاراق مقالهنی نئچه بؤلومده کؤچورمه قرارینا گلدیم. مقاله 2014 ایلینده آکادمیک سوسیال آراشتیرمالار درگیسینین ایکینجی ایل، ایکینجی سایی، (صص. 183ـ188) یاییملانمیشدیر.
پروستون زامانا قارشی ظفری: ایتمیش زامانین ایزینده
هالوک اؤنر
اؤزت
فرانسیز و دونیا ادبیاتینین ان اؤنملی اوسلوب یازارلاریندان بیری اولان مارسل پروست، اون دؤرد ایللیک امهیینین اورونو اولان ایتمیش زامان ایزینده سریسینده یوزلرجه کاراکترین یاشامینی زامانین کوزمیک و پسیکولوژیک آلغیسیندان یولا چیخاراق قورغولار. پروست بوتون یاشاملاری زامان و مکان ایلیشکیسینین آنلاردان مئیدانا گلدییی دوشونجهسیندن حرکتله آنلاتیر و یازما ائیلهمینین اؤزونو ده رومان قورغوسونون بیر پارچاسی حالینه دؤنوشتورور.
یئددی جیلدلیک رومان سئریسینده بئش یوزه یاخین کاراکترین یاشامینی اوزون بیر زامان دیلیمینده بیربیری ایله باغینتیلی بیر قورغویلا یازان پروست، بو قدر اوزون بیر آنلاتیدا دوغابیلهجک بوشلوقلاری من دیلینی قوللاناراق، آنلاری بیرلَشتیررک، کاراکترلری دؤنگوسل بیر قورغویلا یاشاتاراق و زامان آلقیسینی گئنیشلَترک ساغلامیشدیر.
بو مقاله مارسل پروستون ایتمیش زامانین ایزینده آدلی نئهیر رومانلارینین باشدا زامان آلقیسی اولماق اوزَره یاپی و ایچرییی اوزرینده دورماقدادیر. رومان قورغوسوندا زامان آلقیسینین ان آز مکان قدر اؤنمسهنمَسی گرکدییینین و بو آلقینین بیر کلاسیک یاپیتدا نه قدر گنیشلهتیلهبیلَجَیینین حتی اَییلیب بوکولهبیلَجَیینین ده آلتی چیزیلهجکدیر.
آچار کلمهلر: مارسل پروست، زامان، قورغو، مکان، ایتمیش زامانین ایزینده
ماراقلی اولانلار مقالهنین اورژینالینی بوردان ا
ایتمیش زامانین ایزینده (کاییپ زامانین ایزینده/ روزا حاکمن چئوریسی ایله)، مارسل پروستون حایاتینین سون 17 ایلینده یازدیغی بیر میلیون ایکی یوز اللی مین کلمهیه یاخین بیر روماندیر. ییرمینجی یوز ایلین ان بؤیوک اثرلریندن بیری ساییلیر. پروست بو رومانی آناسینین 1905 دهکی اؤلوموندن سونرا یازماغا باشلادی. کیتابین ایلک جیلدی 1913 ده یاییملاندی. پروست بو رومانین سون دوزهلتمهلرینی آپاریرکن 1922 ده اؤلدو. یئددی جیلدلیک بو رومانین یاییملانماسی 1927یه قدر اوزاندی.
رومانی بیر اوتوبیوگرافی ده نظرده توتانلار وار آنجاق بئله سانماق رومانا گؤره چوخ آشاغی سوییهده قارشیلاشماقدیر. یاشلی آدامین اوشاقلیقدان کسیملرله کئچمیشی رومانین یازیلما اولایینا قدر آچیب تؤکن بیر روماندیر بو. اثرین آنا ایزلهیی زامان» قاورامی اولان مارسل پروست، بیر صنعتچی اولاراق گؤرهوینین، ایچیمیزده یاشایان کئچمیشی» اورتایا چیخارماق اولدوغونو سؤیلهمیشدیر.
زامان ـ حقیقت ایلیشکیسللییی.» ایکینجی بؤلوم
1. ائپیستئمیک زاماندان فئنومئنولوژیک زامانا
قارماشیق بیر مفهومدور زامان. اونو تانیملامایا، بَتیملهمَیه، اؤزللیکلرینی سیرالامایا گیریشیغیمیز هر دورومدا، اونو ایچینده بولونوشوموزون وئردییی قیسیتلیقلا معلول ایک (باشاریسیزیق) ـ قالدی کی اونون ایچینده اولدوغوموزو ایفاده ائتمَمیز بیله، بلیرلی اؤن قبوللارین اورونودورـ. زیرا بیر شئیی تانیملاماق، "بیر شئیین، بیر دوشونجه یا دا قاورامین اؤزسل اؤزللیکلرینین، یوکلملرینین، نیتَلیک یا دا یؤنلرینین ایفاده ائدیلمهسی، بتیملَنمهسی ایشلَمی ایله بلیرلَنیر"[1]. بو آنلامدا بیر تانیم "آچیقجا آنلاشیلمامیش سؤزجوکلر ایچین، آچیق و سئچیک اولاراق آنلاشیلان باشقا سؤزجوکلرله چوخ آنلاملیلیغی، آنلام بلیرسیزلییینی، آنلاشیلمازلیغی و قارانلیقلیغی اورتادان قالدیرماغا یارار."[2] بو آچیلاردان زامانا ایلیشکین تانیم گوجلویونه دایر اؤنسل وارساییمیمیز داها دا قووتلهنمکدهدیر. زیرا زامانین اؤزسل نیتَلیک و یوکلَملرینی تانیتلایاجاق، اوندان باغیمسیز اولاراق اورتایا قویابیلهجَییمیز نه آچیق و سئچیک بیر سؤزجوک واردیر، نه ده کاتئقوری.
اؤته یاندان گوجلویو آشابیلمک آدینا فلسفه تاریخینه قیساجا بیر گؤز آتماق فایدالیدیر. نیتهکیم دوشونورلرین، زامان مفهومونو بیر یانا آتماق شؤیله دورسون، چئشیتلی سورون آلانلارینداکی ـ سؤزگلیمی ائپیستئمولوژی و اونتولوژی ـ عقل یوروتمهلرینه زامان مفهومونو داخیل ائتدیکلری گؤرولور. بو آچیدان داها سونرا بحث ائدهجَییمیز "بیلگی/ حقیقت ـ زامان آغی" سورونسال باغلامیندا قاورامین سریملهنیشینی بسیطجه اله آلینیشیندان، داها قارماشیق فلسفی عقل یوروتمهلره قونو اولوشونا دک قابا خطلری ایله اورتایا قویماقدا، ـ یاخینلاشمالارین بنزرلیک و فرقلیلیقلرینی بلیرگینلَشدیرهبیلمک باغلامیندا ـ یارار واردیر.
ان بسیط فلسفی قوللانما ایله زامان، دوغال وارلیق ـ آلانیندا تک بویوتلو بیر آخیشی ایفاده ائدرکن، تاریخسل ـ دولاییسی ایله بشری ـ وارلیق آنلامیندا اوچ بویوتلو نیتَلیک عرض ائدن بیر گؤرونومدهدیر.[3] "کئچمیش، شمیدی و گلجک" کاتئقوریزاسیونونا دایانان بو گؤرونوم، اؤلچولهبیلر اولماسی ایله گوندهلیک یاشامدا آنلام قازانماقدادیر. بو اؤلچوم دئتئرمینیستیک ایلیشکیلرین آنالیز ائدیلمَسی باغلامیندا اینسانین دیگر دویغوسو، اؤنجهدن گؤرمه، اؤنجهدن یؤنَتمه کیمی یئتیلَرینه خیدمت ائتمَسی باخیمیندان آنلاملیدیر. دیگر بیر ایفاده ایله زامانین بلیرلی اؤلچولره گؤره بؤلوملَنرک گوندهلیک یاشامین دیلینه ترجومه ائدیلمهسی، "اولموشلار، اولانلار و اولاجاقلار" دونیاسینی دوزهنه باغلاماق آچیسیندان پراتیک بیر دیَر داشیماقدادیر. هایدگرین "قامو زامانی" آدینی وئردییی بو دوزن، اؤزتله دوغال وارلیقلارین بیر دیزی حالیندا سیرایا قویولماسینا ایشارت ائتمکدهدیر.[4]
[1] Ahmet Cevizci, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul, 1999, s.816.
[2] a.g.e., s.816.
[3] Takiyettin Mengüşoğlu, Felsefeye Giriş, Remzi Kitabevi, 5. Basım, İstanbul, 1992, s.162.
[4] Abdülkadir Çüçen, Heidegger’de Varlık ve Zaman, Asa Kitabevi, 2. Baskı, Bursa, 2000, s.62.
دونیا سوییهسینده آنادیلی آدلانان گونون تبریک دئمهسی نه آنلامدا اولابیلر؟
چوخ اویوشوملو یاناشسام بئله قوتلامالارا؛ بلکه تبریکلرله بو گونون آدلاندیریلماسی داشییان ساوون قابارداراق وورغولاماسی نظره گله. یوخسا داها هئچ بیر شئی یوخدور بئله پوپولیستیک قوتلامالاردا. اینسان آنادیلینی یاشامالیدیر و هر جوره تؤرهدیلمیش انگل وارسا سئچهبیلهجهیی بو یاشام طرزینده، اونو آرادان قالدیرمالی (بؤیوک مانعلر داها ایلک اولاراق ایچسلدیر هر حالدا). یوخسا یالنیز قوتلاما و دیرهشمه ایله بیر شئیین ایثباتینا آددیم گؤتورسه بیله او آددیم گئریدن گئرییه گؤتورولموش آددیم!
مدنی چالیشمالاری هئچدن هئچه گؤرمزدن گلمیرم. سؤزوم داها ایرهلی و بئله چالیشمالاردان اؤنجهسینی آماجلاییر یالنیز.
مارسل پروست یازدیغی ایتکین زامانینی ایزینده» رومانین ایلک پاراگرافی، روزا حاکمن چئوریسی ایله.
اوزون زامان، گئجهلری ائرکندن یاتدیم. بعضن، داها مومو سؤندورور سؤندورمز، گؤزلریم او قدر چابوک قاپانیردی کی، "یوخویا دالیرام" دئیه دوشونمهیه زامان بولامازدیم. آرادا یاریم ساعت کئچدیکدن سونرا دا، آرتیق یوخویا کئچمه واقتی گلدیی دوشونجهسی ایله اویانیردیم؛ هله الیمده ظن ائتدیییم کیتابی بوراخیب ایشیغیمی سؤندورمک ایستَردیم؛ آز اؤنجه اوخودوقلاریم حاققیندا فی یوروتمهیه، اویورکن ده دوام ائدردیم، آمما فیلریم بیرآز فرقلی بیر سئییر ایزلردی؛ کیتابدا سؤزو ائدیلن شئی، من ایمیشم کیمی گلیردی منه؛ بو بیر کلیسا دا اولابیلیردی، بیر دؤردلو ده، بیرینجی فرانچویس[1] ایله شارلکئن[2] آراسینداکی رقابت ده. بو فی، اویانیشیمدان سونراکی بیرنئچه ثانیه بویونجا دا وارلیغینی سوردوروردو؛ منطقیمه آیغیری دوشمز، آمما گؤزلریمه چکیلمیش بیر پرده کیمی، مومون آرتیق یانمادیغینی فرق ائتمهمی انگَللردی. آردیندان دا اؤنجهکی حیاتدا وار اولان دوشونجهلرین روح کؤچوندن سونرا بیلینمز اولماسی کیمی، منیم ایچین آنلاشیلماز بیر حالا گلمهیه باشلاردی؛ کیتابین قونوسو مندن قوپاردی، اونو دوشونوب دوشونمهمکده سربست اولوردوم؛ عینی آندا، گؤرمه دویوما قاووشور، اطرافیمدا، گؤزلریمی، بلکه داها چوخ دا ذهنیمی دینلهندیرن، خوش بیر قارانلیق بولونجا چوخ شاشیریردیم؛ ذهنیم بو قارانلیغی صبیرسیز، آنلاشیلماز، گرچکدن قارانلیق بیر شئی اولاراق آلقیلاردی. ساعتین نئچه اولدوغونو ماراق ائدردیم؛ اوزاقدان دویدوغوم ترن دودوکلری، بیر اورماندا اؤتن قوشلار کیمی، مسافهلری وورغولار، ایسسیز قیرلارین انگینلییینی بَتیملردی، قیرین اورتاسیندا، یاخینداکی ایستاسیونا دوغرو خیزلی خیزلی ایرهلیلَین یولچونو خیال ائدر، یئنی یئرلره، آلیشیلمادیق حرکتلرله، آز اؤنجهکی صحبته، کَندیسینه گئجهنین سسسیزلییینده هله ائشلیک ائدن، یابانجی لامپین آلتینداکی وداعلاشمالارا و یاخیندا یاشایاجاغی دؤنوش حضورونا بورجلو اولدوغو هیجان سایهسینده، ایزلهدیی کوچوک یولون، حافظهسینه نقش اولاجاغینی دوشونوردوم.
دونن ایلگینج بیر دیالوقا شاهید ایدیم.
(اوچ نفره بیر اوتوروم اولاراق اؤزل قونو اوزرینده دارتیشیردیق؛ ایکی دوکتور بیر ده من) دانیشیغیمیزین اورتاسیندا، یان بؤلمهلرده باشقا آرخاداشلاردان تلفندا تورکجه دانیشجاغین، بیزیم ایکی دوکتوردان بیری سسی ائشیدَرک یاواشدان دئدی:
ـ میبینی این سمت همهشون ترکن.
ـ ببین. همهشونم بریزی تو چرخ گوشت یه آدم ازشون درنمیآد.
سؤزلرین هاردان، نهدن، نئجه قایناقلاندیغینی بیر کنارا قویاق. یانینداکی دیری آدامی، اتچکندن کئچیرتمک!ی هئچ می هئچ خیالیندا گتیره بیلرمی سایین دوکتوروموز؟ انتزاعی و تورک کلمهسی، سویچولوق و . بیر یاندا قالسین؛ دئیک دانیشیق عالَمی و بیزیم ده شیزوفیرینیک دونیامیز اولاراق دوشونجهمیز ده اؤیله. آنجاق یانینداکی ایشداشینی نئجه ائلهجه بیر ماشینا بوراخیب ایچیندن آدام چیخارتماق ایستهییر؟
سایین دوکتوروموز منیم اینجیک اولدوغومو بیلدیییندن سونرا نه قدر عوذور دیلهییب! او سؤز هارا بو عوذور هارا!
سؤز تا آخشاما قدر و آخشامدان صوبحه قدر باشیمدا دولانیر، تاریخ بویو اَتچکن ایچینده ازیلیب تؤکولن اینسانلارین نالهلری قولاغیمدایدی و هله ده.
ایل دؤنوب گلدی و تهران کیتاب سرگیسی، ایکی هفتهدن سونرا باشلاناجاق؛ چوخ گؤزلهدیییمدن دولایی بیرآز هیجانلییام. اؤز یئنی کیتابیم چیخاجاق می اوتوز ایکینجی اولوسلار آراسی کیتاب سرگیسینه چیخمایاجاق؟ بیلمیرم! 1395ده اون اوچ مقالهدن اولوشان بیر کیتاب ساهمانلاییب بیر ناشره تاپشیردیم؛ اخلاقسیزلیق دولاییسیندان او ناشیر کیتابی او قدر یوباتدی کی سونوندا امیدیم قیریلمیشدی! ایل اولدو 1398. ایکی اوچ آی اؤنجه بئینیمده بیر قورجاناق قالخیشیندان دولایی سایین غفور امامیزاده خیاوی ایله سؤزبیر اولدوق کی بیرگه کیتابلاریمیزی نظامی گنجهای یایین ائوینه تاپشیراق! و ایندی کیتابین چیخماغینی گؤزلهییریک. غفور بیر اؤیکو توپلوسو، من بیر مقاله توپلوسو تنقید قونوسوندا.
سؤز اؤزو بورخولوب کیتابلاریمیزین چیخماغینا گلیب دولاشدی، درددن و گؤزلهمکدن دولایی! یوخسا آماجیم بو ایل سرگیسیندن آلاجاغیم کیتابلاردان دانیشماق ایدی. اؤزوم، ماراغیما اویغون بیر لیست ساهمانلامیشام، آنجاق دوستلاردان کیتاب اؤنریلری وارسا باشدان آیاغا قولاغام.
الی مئدیالاردا آچیق اولان دوستلارین بیرینه یازدیم: اولورسا اوتوزایکینجی تهران اولوسلارآراکیتابسرگیسینه تورکجه دَیرلی کیتابلار لیستی یازیب مئدیالاردان یایسین؛ بلکه سرگییه گئدنلر ایچین یارارلی اولار. گؤرهوی منه قایتاردی سایین دوست! اویسا من یالنیز بیر اوخوجو، چوخلو (اؤزلجه یئنی چیخان) کیتابلار هله الیمه چاتماییب (اوخوماغی پای اولسون!) بو اوزدن اوخودوغوم و ائتکیلهندیییم کیتابلارین بیرنئچهسینی اؤزللیکلری ایله بیر یئرده سیرالامایا قرار وئردیم؛ آنجاق:
لیست یازماغا کئچینجه بیر سیرا چتینلیکلره راستلادیم و کیتاب عالمینده نه قدر الی بوش اولدوغوموزا بیر داها واردیم. دونن ایسه (اوردیبهشتین دؤردو) سرگییه باش ووروب کیتابلارین باهاسینا. بو اوزدن یالنیز اوچ ان دیرلی کیتابی تانیتدیرماغا قرار وئردیم.
هر حالدا بیلرک کی بو لیست: 1ـ یالنیز منیم باخیشیمی داشیییر و منیم ماراغیمدان دولایی یازیلمیش بیر لیست. 2ـ اوخویوب دَیرلی اولدوغونا واردیغیم کیتابلاردیر. 3ـ باسیلماغیندان خبریم اولوب آنجاق اوخومادیغیم کیتابلاری گتیرمهمیشم. 4ـ چوخلو کیتاب یئنیجه باسیلیب کی هئچ خبریم یوخ اونلاردان. 5ـ شعر قونوسونا گیرمهمیشم. 6ـ ان اؤنملیسی: لیستدن قات قات چوخ اوخودوغوم کیتابلار وار، آنجاق اونلارین آدینی چکمهدیم؛ چونکو گتیردیییم کیتابلاری دیل و قورولوش آچیدان پارلاق و دوزگون گؤرموشم. اونلاری یئنیجه یازماغا باشلایان و یازار اولما آرزوسوندا اولان کیمسهلرین یانسیماغی دا ایلک آددیمدا یارارلی گؤرورم! 7ـ لیست اؤنجهلیک اساسیندا یازیلمیشدیر. 8ـ تعارفسیز بیر لیست.
{کیتابین آدی ـ یازار ـ ناشر}
بیر: آذربایجان حیکایهلری ـ آذربایجان یازارلاری ـ بوتا
تورکجه اؤیرشمهیه باشلادیغیم زامانلار آذربایجان حیکایهلری آدیندا ایکی جیلدلیک بیر کیتاب آلدیم و اونلاری ایچدیم. ایچدیم دئدیییمده تام معناسی ایله آلت و اوست بیلینجیمه یئدیردیم. دیل قونوسوندان اؤتهیه گلینجه، ایکی جیلدلیک بو کیتابدا گلن حیکایهلر آذربایجانین آدلیم یازارلاریندان سئچیلمیش اثرلردیر و بونلارین ایچینده ایسه ان پارلاق حیکایه، آنار رضانین من، سن، او و تلفن». بو اوزدن کیتابدا گلن حیکایهلرین اوخوماغینی دؤنهلرله ماراقلی اولان اوخوجولارا اؤنرمک ایستهییرم. بونو دا آرتیرماق ایستهییرم: (سرگییه باش ووردوغومدا) چوخلو یئنیجه چیخمیش کیتابلار وار کی کؤچورولوب (تورکیهدن و آذربایجاندان) بو چوخ سئویندیریجی اولای. اونلارین نه قدر کؤچورمهیینده امانت رعایت اولوب، نه قدر حرفهای ایشلهنیلیب؟ بیلمیرم. آنجاق هامیسی گؤزل و اوخونمالی. آدینی بوردا چکدیییم کیتاب منه یئنیجه باشلادیغیمدا ائتکی بوراخمیش و زامان باخیمیندان ایسه ایلک سیرادا او اوزدن گتیردیم؛ یوخسا باشقا کیتابلار دا عینی دورومدا اولابیلر بو جهتدن.
ایکی: قیزیل آتیم و باشقا اؤیکولر ـ الیف. نورانلی ـ ساوالان ایگیدلری
کیتابدا گلن دوققوز حیکایه احمد صادقی اشرافی ایللر اؤنجه یازدیغی اؤیکولردیر. دیل و یاپی اولدوقجا گؤزل! بو کیتابا و اؤیکولرینه گؤره ایکی مستقل مقاله یازمیشام و بوندان آرتیق یازمایاجام. کیتابدا یالنیز اینجیدیجی شئیلر وار کی مقالهلریمده اشاره ائلهمیشم و بو یازارا قاییتمیر بلکه کیتابی ساهمانلایانلارا قاییدیر.
اوچ: قیرمیزیم ـ غفور امامیزاده خیاوی ـ نظامی گنجهای
غفور امامی زاده، 2016ده کاشغرلی اولوسلار آراسی تورکجه اؤیکو یاریشماسیندا قیرمیزیم» اؤیو ایله بیرینجی روتبهنی قازاندی و کیتاب ایسه یازارین اونبیر اؤیونو داشیییر اؤزونده قیرمیزیمله برابر). یئری گلمیشکن دئییم کیتابدا گلن سونونجو اؤیکویه باشقا یئرده بیر مقاله یازمیشام. دیلی روان (بیر ایکی یئرده یازارینان سؤزبیر ده اولماسام دا، آنجاق بوتونلوکده بیهندیییم کیتابلارداندیر).
(قرار اولسا ایراندا یازیلیب یاییلان کیتابلاری یالنیز گتیرم. او لیست بئله دییشردی: 1ـ قیزیل آتیم و باشقا اؤیکولر. 2ـ قیرمیزیم. 3ـ بوغاناق. اوچونجو کیتابی پی یاییم ائوی چیخاریب و محمد ملکنژاد یازمیش؛ من اؤزوم ائدیتورلاریندان بیرییم. کیتاب یاخشی یاییلمادی! نه ایسه کیتابین گؤزللییینده هئچ شوبهه یوخدور. رومان آذربایجانین 1325 و سونرالارینا عاید اولان نئچه بویوتلو بیر ریوایتدیر؛ عینی حالدا رومان ایندیکی زامانا قاییداراق، عراق ایران ساواشی و آذربایجان اینسانینین دردلرینی ائشیر.)
بیر نوکته: اوچ دنه کیتاب آدی یازماق اوقدر ده چتین دئییلمیش! آنجاق من وازکئچیلمز کیتابلاری یازدیم، کیتاب قیتلیغیندا و کیتابسازی دؤنهمین قیزغین واقتیندا! بونا رغمن هئچ ده راضی ائتمهدی بیلهمی بو لیست. بیر طرفدن چوخ آز، باشقا یاندان اوخودوغوم و تانیش اولدوغوم داها آز (کیتابلار چوخ یاریماقیرچ یاییلیر بیزیم اؤلکهده!)؛ بیر یاندان داها چوخ کیتابلار وار کی کیتابین بوتونو ایله ده راضی اولماسام بیر قیسم اؤیکولری یوخسا بعضی یئرلری بَتر اورهیه یاتان یازیلمیش. اونلاری دا گتیرمهمیشم. بو اوزدن باشقا بیر قرارا گلدیم:
سایین اوخوجو و یارادیجی دوستلاریمدان ریجا ائدیرم اؤلری ده اوخویوب و تام بیهندیکلری (هر جهتدن و قاپساملی اولاراق) اوچ کیتابی اؤزللیکلری و ندنلری ایله ساییب مئدیالارا قویسونلار؛ بلکه اطرافلی بیر لیسته یئتیشدیک سونوندا. بئلهلیکله: اوچ تام بیهندیییم و وازکئچیلمز لیستیم» چالئشینه چاغیرماق ایستهییرم دوستلاری. آنجاق بیر نئچه شرط ایله.
ـ چالیشاق ایراندا یازیلمیش کیتابلاردان اولسون.
ـ دیل و یاپی (اؤیکو، رومان، شعر) قونوسوندا سوموکلو اولسون
ـ تام معناسیندا تعارفدان دیشاری و وازکئچیلمز بیر لیست اولسون.
رمضان کریمزاده یازدیغی ایتمک» باشلیقلی اؤیون چؤزومو
اوخوجونون ایتمهسی / بیر اؤیون بیچیم و ایچَریک چؤزومو
شریف مردی
اؤزت / اولای هؤرگوسو
قاباغیمیزا قویولان اؤیون ایکی تمل آنلاتیسی وار (ایکی دوزن اوزره یازیلمیش آنلاتی کی یازار اوجوندان توتوب سونونا قدر گتیریر)؛ بو ایکی روایتین اؤزهتی بئلهدیر:
ساواش میدانیندا یالقیز بیر عسگرین دونوزلار اویلاغی اولان اورماندا ایتمهسی، تنهالیغی و ساواشین اوزاقدان گلن/ گلمهین سسی، آجلیق و دیری قالما ایستهیی. بونلار بیرینجی آنلاتینین اؤزهتی و اولای هؤرگوسودور. ایکینجی آنلاتینین اؤزهتی ایسه، عسگرین دونوزبالاسینین یئدیییندن سونرا دونوزبالاسینین آناسی اونون آردینا توشوب انتقام آلما ایستهیی. بو آرا مئتافوریک اولاراق عسگرین دونوزلانماسی اینسانلیق و حیوانلیق عالمینی بیر ائدیب، یازار آماجلادیغی قاورامی اؤیون بیتمهیی ایله یئرینه یئتیریر/ یئتیرمک ایستهییر.
باشلانیش / آچیلیش
اؤیون آماجلادیغی قاورام اولدوقجا گؤزل و شوک دورومدا ایلک جوملهده خولاصه اولاراق گتیریلمیش؛ دئمک اولار ایلک جومله باشقا بوتون جوملهلری قاپساماق ایستهییر، یوخسا باشقا بوتون جوملهلر ایلک جوملهنین آردیندان اونو آچیقلاما آماجی ایله گلمیش: هئچ ساواش سونا چاتماق ایستهمیر.» جومله اؤزاؤزلویونده اولدوقجا ساده و سیرادان بیر جوملهدیر البته، نه ایسه آردیندان گلن آنلاتیلار اونا اؤزللیک وئرمیش. آمما جومله یالنیز بئله یازیلمالی ایمیش؛ یانی باشقا جور یازیلسا ایدی بلکه اؤیون باشقا اوبیر جوملهلری ایله هئچ آیریلماز و یالنیز سیرادان یازیلمیش بیر جومله ایدی.
ساواش» مطلق اولاراق (اؤزللیک وئریلمهدن) آیریلیر و سونرا سؤز/ پیام» اونا (ساواشا) یاپیشیر سونا چاتماق ایستهمیر». "ساواش هئچ سونا چاتماق ایستهمیر" یازیلسایدی جوملهنین هئچ اؤزللیگی اولماز و یالنیز بیر جور اؤیکویه و آنلاتییا گیریش جومله اولوردو و ساواش» همن عسگر ایچینده اولان ساواش اولوردو یالنیز. آنجاق سادالادیغیم کیمی ایلک جومله تام باغیمسیز (اؤیکودن دیشاری) بیر جومله اولموش و اؤزونو اؤیون بوتون جوملهلرینده و روحوندا گؤسترمکدهدیر.
ایکینجی جوملهیه گلینجه، نهدن بیرینجی جوملهنین ترسینه، ایکینجی جوملهده ساواشین آخر گونلرینه» یئتیشمکدن سؤز آچیر؟ هئچ ساواش سونا چاتماق ایستهمیر. آخیر گونلرینه یئتیشن ساواشین، هردن پارتلاییش سسی گلیر.» اوچونجو جومله ایسه تام باشقا قونویا گیریر: یئمهیه بیر شئی آختاریرام.» داغینیق و قارشیتلی بو جوملهلر نهیه گؤسترگهدیر؟ اؤیکو نهدن بئله باشلانمیش؟
بیرینجی جوملهنی داها قابارتماق اوچون و چلیشکی یاراداراق ایلک جومله ایله تام قاریشتلی جومله، ایکینجی جوملهدیر: آخیر گونلرینه یئتیشن ساواش». نهدن هئچ ساواش سونا چاتماق ایستهمیر؟» چونکو هر ساواش باشقا ساواشا باغلانیر و ساواش ساواش دوغور. آخیر گونلرینه یئتیشن ساواش»ین ایچینده یئمهیه بیر شئی آختاریر» و بو آختاریش باشقا ساواشا سبب اولور. اؤیکوده قاباق گئتدیکجه داها ساواش مطلق اولاراق اینسانلیق عالمینده ده محصور قالمیر.
ایلک اوچ جومله سالدیرغانلیقلا باشلانمیش، مینیمالدیر و اؤیو ایچَرن تئملرین قایناغی. آنجاق بئله باشلانان ایلک پاراگرافین آردینا گلینجه بیر جور دوشوکلوک، تلَسمک، و فیلشمهمیش آردآردا گلن جوملهلر (پاراگرافین اوزانماسی ایله) وار.
بیچیم (فورم)
ساواش اورمانا اوغراییب، اینسانلار (دوشمان یوخسا دوست؛ فرق ائتمز) دونوزلار جایناغینا باسقی ائدیب اونلاری هورکوتوب، سونرا دا دونوزلار ساواشدان قالان جنازهلره داراشیب. قورخو، قورخو تؤرهدیب! ساواش ایچ ایچه گیریب بلهشیب و قارماشیق دورومدور ایندی. اولایلار و خیریم خیردا ریوایتلرله عسگر آجلیغینا چاره قیلیر؛ اوچورومدان و بیر تیکه جان»دان سؤز ائدیلیر. عسگر اؤلوب یئییلیر دونوزلاشیر! آمما.
اوسته سادالادیغیم دوزن و اؤزت ییغجام شکیلده، یانی ایچَریک و فورم بیرلییینده ییغیشیب بیرلهشیب بوتونلَشسهیدی سه، گؤزل و لذت وئریجی اؤیکویه شاهید اولوردوق. آنجاق آنلاتی بیچیمی بیربیرینه اویوشمایان و آیری توشموش روایتلرله آنلاتیلیر. بیچیم کسیم قیریق آنلاتییا چئوریلیر و اؤزونده بیر بوتونلوک داشیمیر. ایکی آنلاتینی یازار کسرک بیربیریندن آییریب. حال بوکی عسگرین گئت گئده دونوزلاشماسی باشقا دونوز اونو تعقیب ائتمهسی ایله یاناشیدیر. هر شئی بیتیب توکهنندن سونرا آنادونوزون بالاسینی یوخ ائدن آدامین آردینا توشمک آنلاتیلیر!
آنلاتینین ایرهلیلهمسینده قارماقارشیقلیغا یول وئریر. بئلهلیکله نه اوسته گتیردیییم ایلک جوملهنین بوتونلشمَسینه (اؤیون باشاباشیندا) یاردیم ائدهبیلیر نه ده اولایلارین هؤرگوسونو دوزنله آپارابیلیر. بو اوزدن بلکه اؤیکویه و آنلاتییا یارارسیز و آرتیق جوملهلر و اولایلار گتیریر.
آرادا هلیکوپتر اولایی و اونون پارتلاماسی، یالنیز عسگری اوچوروما چکمهیینه می یاردیم ائدیر یوخسا باشقا آماج می وار بونلارین دئمهیینده؟ اویسا قالابالیق و قارانلیق اورماندا ایتن هرکس ایستر ایستهمز اوچوروما اوغرایابیلر!
سوی قونوسونا توخونماسی یوخسا اینانج و مذهب داواسی بیرجور ساواشا اؤزللیک وئرمه ایستهییدیر، حال بوکی دونوز بالاسینی دیدیب یئمک و سونرا دونوزلاشماق اؤنجهکی اؤزللییه قارشی قاورام یارادیر. آچیقلادیغیم ایلک جومله ده بئله توخونمالارا آیغریدیر. بو اوزدن باشدان آشاغی بیر جور قارماقاریشیقلیق وار؛ ایستر ایچریک ایستر بیچیمده.
دیل
دیل قونوسونا گلینجه آرادا یاریمیامالاقلیق وار. (باشاریسیزلیقدان دئییل بو!) آنجاق بوسؤزون دئمهیینه اؤزومو حاقلی بیلمیرم، چونکو متندن شاهید گتیرمکله سؤزومو اثبات ائتمم گرک. بلکه دیقتسیزلیکدن اولموش بو شهلیک، آنجاق بیچیم (فورم) دوزنسیزلییی عجله و دیقتسیزلیک سؤزو دئییل هر حالدا.
سونوج
رمضان کریمزاده» یازدیغی اؤیکو ایتمک» باشلیغی ایله اؤزونده ساواش قارشیتی» سؤزلر و قاوراملار داشییاراق، باشلانیشی گؤزل و اینجهلیکله تمل آنلاتینی گئنیشلهدیب آنجاق آدینا اویغون آنلاتینین اوجونو ایتیریر و بیر جور قارماقارشیقلیغا یول وئریر اؤیون بوتونلویونده. یازار آماجلادیغی پیلانی دوز چیخارابیلمیر، یونتانمامیش بیر اؤیکو اولور سونوندا. دوغروسو اؤیکو» ده دئیهبیلرم بو یازییا و یالنیز گؤزل اولابیلن اؤیکویه چالیشما» داها اویغون.
اشاره ائتدیییم ایتمک» آنلاتیدا دئییل ده، اوخورکن اوخوجودا باش وئرسه ایدی نه گؤزل اولور و ائستئتیک ذوق وئرردی. آماجیم "اوخوجونون ایتمهسی"ندن ایتالییان گؤسترگهبیلیمچی و دوشونور "اومبئرتو ائکو"نون "آچیق یاپیت" باشلیقلی کیتابیندا اؤتوردویو بلیرسیزلیک» قاورامیدیر.
رمضان کریمزاده یازدیغی ایتمک» باشلیقلی اؤیون چؤزومو
اوخوجونون ایتمهسی / بیر اؤیون بیچیم و ایچَریک چؤزومو
شریف مردی
اؤزت / اولای هؤرگوسو
قاباغیمیزا قویولان اؤیون ایکی تمل آنلاتیسی وار (ایکی دوزن اوزره یازیلمیش آنلاتی کی یازار اوجوندان توتوب سونونا قدر گتیریر)؛ بو ایکی روایتین اؤزهتی بئلهدیر:
ساواش میدانیندا یالقیز بیر عسگرین دونوزلار اویلاغی اولان اورماندا ایتمهسی، تنهالیغی و ساواشین اوزاقدان گلن/ گلمهین سسی، آجلیق و دیری قالما ایستهیی. بونلار بیرینجی آنلاتینین اؤزهتی و اولای هؤرگوسودور. ایکینجی آنلاتینین اؤزهتی ایسه، عسگرین دونوزبالاسینین یئدیییندن سونرا دونوزبالاسینین آناسی اونون آردینا توشوب انتقام آلما ایستهیی. بو آرا مئتافوریک اولاراق عسگرین دونوزلانماسی اینسانلیق و حیوانلیق عالمینی بیر ائدیب، یازار آماجلادیغی قاورامی اؤیون بیتمهیی ایله یئرینه یئتیریر/ یئتیرمک ایستهییر.
باشلانیش / آچیلیش
اؤیون آماجلادیغی قاورام اولدوقجا گؤزل و شوک دورومدا ایلک جوملهده خولاصه اولاراق گتیریلمیش؛ دئمک اولار ایلک جومله باشقا بوتون جوملهلری قاپساماق ایستهییر، یوخسا باشقا بوتون جوملهلر ایلک جوملهنین آردیندان اونو آچیقلاما آماجی ایله گلمیش: هئچ ساواش سونا چاتماق ایستهمیر.» جومله اؤزاؤزلویونده اولدوقجا ساده و سیرادان بیر جوملهدیر البته، نه ایسه آردیندان گلن آنلاتیلار اونا اؤزللیک وئرمیش. آمما جومله یالنیز بئله یازیلمالی ایمیش؛ یانی باشقا جور یازیلسا ایدی بلکه اؤیون باشقا اوبیر جوملهلری ایله هئچ آیریلماز و یالنیز سیرادان یازیلمیش بیر جومله ایدی.
ساواش» مطلق اولاراق (اؤزللیک وئریلمهدن) آیریلیر و سونرا سؤز/ پیام» اونا (ساواشا) یاپیشیر سونا چاتماق ایستهمیر». "ساواش هئچ سونا چاتماق ایستهمیر" یازیلسایدی جوملهنین هئچ اؤزللیگی اولماز و یالنیز بیر جور اؤیکویه و آنلاتییا گیریش جومله اولوردو و ساواش» همن عسگر ایچینده اولان ساواش اولوردو یالنیز. آنجاق سادالادیغیم کیمی ایلک جومله تام باغیمسیز (اؤیکودن دیشاری) بیر جومله اولموش و اؤزونو اؤیون بوتون جوملهلرینده و روحوندا گؤسترمکدهدیر.
ایکینجی جوملهیه گلینجه، نهدن بیرینجی جوملهنین ترسینه، ایکینجی جوملهده ساواشین آخر گونلرینه» یئتیشمکدن سؤز آچیر؟ هئچ ساواش سونا چاتماق ایستهمیر. آخیر گونلرینه یئتیشن ساواشین، هردن پارتلاییش سسی گلیر.» اوچونجو جومله ایسه تام باشقا قونویا گیریر: یئمهیه بیر شئی آختاریرام.» داغینیق و قارشیتلی بو جوملهلر نهیه گؤسترگهدیر؟ اؤیکو نهدن بئله باشلانمیش؟
بیرینجی جوملهنی داها قابارتماق اوچون و چلیشکی یاراداراق ایلک جومله ایله تام قاریشتلی جومله، ایکینجی جوملهدیر: آخیر گونلرینه یئتیشن ساواش». نهدن هئچ ساواش سونا چاتماق ایستهمیر؟» چونکو هر ساواش باشقا ساواشا باغلانیر و ساواش ساواش دوغور. آخیر گونلرینه یئتیشن ساواش»ین ایچینده یئمهیه بیر شئی آختاریر» و بو آختاریش باشقا ساواشا سبب اولور. اؤیکوده قاباق گئتدیکجه داها ساواش مطلق اولاراق اینسانلیق عالمینده ده محصور قالمیر.
ایلک اوچ جومله سالدیرغانلیقلا باشلانمیش، مینیمالدیر و اؤیو ایچَرن تئملرین قایناغی. آنجاق بئله باشلانان ایلک پاراگرافین آردینا گلینجه بیر جور دوشوکلوک، تلَسمک، و فیلشمهمیش آردآردا گلن جوملهلر (پاراگرافین اوزانماسی ایله) وار.
بیچیم (فورم)
ساواش اورمانا اوغراییب، اینسانلار (دوشمان یوخسا دوست؛ فرق ائتمز) دونوزلار جایناغینا باسقی ائدیب اونلاری هورکوتوب، سونرا دا دونوزلار ساواشدان قالان جنازهلره داراشیب. قورخو، قورخو تؤرهدیب! ساواش ایچ ایچه گیریب بلهشیب و قارماشیق دورومدور ایندی. اولایلار و خیریم خیردا ریوایتلرله عسگر آجلیغینا چاره قیلیر؛ اوچورومدان و بیر تیکه جان»دان سؤز ائدیلیر. عسگر اؤلوب یئییلیر دونوزلاشیر! آمما.
اوسته سادالادیغیم دوزن و اؤزت ییغجام شکیلده، یانی ایچَریک و فورم بیرلییینده ییغیشیب بیرلهشیب بوتونلَشسهیدی سه، گؤزل و لذت وئریجی اؤیکویه شاهید اولوردوق. آنجاق آنلاتی بیچیمی بیربیرینه اویوشمایان و آیری توشموش روایتلرله آنلاتیلیر. بیچیم کسیم قیریق آنلاتییا چئوریلیر و اؤزونده بیر بوتونلوک داشیمیر. ایکی آنلاتینی یازار کسرک بیربیریندن آییریب. حال بوکی عسگرین گئت گئده دونوزلاشماسی باشقا دونوز اونو تعقیب ائتمهسی ایله یاناشیدیر. هر شئی بیتیب توکهنندن سونرا آنادونوزون بالاسینی یوخ ائدن آدامین آردینا توشمک آنلاتیلیر!
آنلاتینین ایرهلیلهمسینده قارماقارشیقلیغا یول وئریر. بئلهلیکله نه اوسته گتیردیییم ایلک جوملهنین بوتونلشمَسینه (اؤیون باشاباشیندا) یاردیم ائدهبیلیر نه ده اولایلارین هؤرگوسونو دوزنله آپارابیلیر. بو اوزدن بلکه اؤیکویه و آنلاتییا یارارسیز و آرتیق جوملهلر و اولایلار گتیریر.
آرادا هلیکوپتر اولایی و اونون پارتلاماسی، یالنیز عسگری اوچوروما چکمهیینه می یاردیم ائدیر یوخسا باشقا آماج می وار بونلارین دئمهیینده؟ اویسا قالابالیق و قارانلیق اورماندا ایتن هرکس ایستر ایستهمز اوچوروما اوغرایابیلر!
سوی قونوسونا توخونماسی یوخسا اینانج و مذهب داواسی بیرجور ساواشا اؤزللیک وئرمه ایستهییدیر، حال بوکی دونوز بالاسینی دیدیب یئمک و سونرا دونوزلاشماق اؤنجهکی اؤزللییه قارشی قاورام یارادیر. آچیقلادیغیم ایلک جومله ده بئله توخونمالارا آیغریدیر. بو اوزدن باشدان آشاغی بیر جور قارماقاریشیقلیق وار؛ ایستر ایچریک ایستر بیچیمده.
دیل
دیل قونوسونا گلینجه آرادا یاریمیامالاقلیق وار. (باشاریسیزلیقدان دئییل بو!) آنجاق بوسؤزون دئمهیینه اؤزومو حاقلی بیلمیرم، چونکو متندن شاهید گتیرمکله سؤزومو اثبات ائتمم گرک. بلکه دیقتسیزلیکدن اولموش بو شهلیک، آنجاق بیچیم (فورم) دوزنسیزلییی عجله و دیقتسیزلیک سؤزو دئییل هر حالدا.
سونوج
رمضان کریمزاده» یازدیغی اؤیکو ایتمک» باشلیغی ایله اؤزونده ساواش قارشیتی» سؤزلر و قاوراملار داشییاراق، باشلانیشی گؤزل و اینجهلیکله تمل آنلاتینی گئنیشلهدیب آنجاق آدینا اویغون آنلاتینین اوجونو ایتیریر و بیر جور قارماقارشیقلیغا یول وئریر اؤیون بوتونلویونده. یازار آماجلادیغی پیلانی دوز چیخارابیلمیر، یونتانمامیش بیر اؤیکو اولور سونوندا. دوغروسو اؤیکو» ده دئیهبیلمرم بو یازییا و یالنیز گؤزل اولابیلن اؤیکویه چالیشما» داها اویغون.
اشاره ائتدیییم ایتمک» آنلاتیدا دئییل ده، اوخورکن اوخوجودا باش وئرسه ایدی نه گؤزل اولور و ائستئتیک ذوق وئرردی. آماجیم "اوخوجونون ایتمهسی"ندن ایتالییان گؤسترگهبیلیمچی و دوشونور "اومبئرتو ائکو"نون "آچیق یاپیت" باشلیقلی کیتابیندا اؤتوردویو بلیرسیزلیک» قاورامیدیر.
قیزیلی کاپ باشلیقلی اؤیون چؤزومو
اؤیکو فوتسال یاریشینین فینالینی و قیزیلی کاپ» قازانماغی آنلاتیر. پرستاری دانشکدهسینین اوشاقلاری» مینیبوسدا فوتسال سالونونا» گئدیب، اویناییب، ایکی قول» ایله اویونو اوتورلار؛ اؤیکو بیتیر. اوچ کره فلاشبک ووراراق کئچمیشه قاییدیب آنلاتیچینین ذهنینده گؤرونتولر جانلانیر. اؤیکوده اوشاقلارین مینیبوسدا چیغیرباغیر سالماقدان و سالوندا ایسه اویونو اوتماقدان باشقا اؤزل بیر اولای باش وئرمیر؛ آنجاق بو دیتایللی آنلاتیدا نظره گلیر بیر شئیلر اولوشماقدا یوخسا بیر شئیلرین اولوشماغی آنلاتیلماقدادیر، نه ایسه هئچ بیر شئی اولوشمور. آنلاتینین گئدیشی مینیبوسدا اوشاقلارین داورانیشی و فوتسال سالونوندا ایسه یاریشمانین هارای هشیری ایله اؤنمسیز مسالهلره توخونا توخونا قاباغا گئدیر. اؤیون آدی قیزیلی کاپ» دا اولسا نظره گلمیر آنلاتی کاپ» یوخسا یاریشما»نین اطرافیندا دولانماق ایستهین بیر آنلاتی اولا. بلکه دئمهمک و اشاره ائتمهمکله گیزلین بیر شئیلرین، اوخوجونون یاردیمی ایله، اوزه چیخارماق ایستهییر! مینیبوس شولوقلوغو و اویونون هیجانی باشقا بیر زادی اؤرتباس ائدیر گؤرهسن؟ اؤنجه آنلاتی بیچیمی و باشلانیشا باخیب سونرا اؤیون توتدوغو آماجی چؤزوب؛ آماجلادیغی یولون باشاریلی یوخسا باشاریسیز اولدوغونا گیرهلیم.
اؤیون بوتونو، ایلک دؤرد جوملهدن باشقا، بیرینجی شخصین باخیشیندان آنلاتیلیر. داها دقیق یاناشساق: اؤیون بیرینجی جوملهسی آنلاتی آچیسینا اویمور و تکباشینا بیر جوملهدیر؛ بونون نهدنی، اؤزو ده باشلانیشدا، سینما تئکنیکلری ائتکیسی اولابیلر. باشلانیشدا کامئرانین اوزاقدان بیر نوقطهیه یاخینلاشماسی، سانکی دیشاری عالمدن بیر نوقطهنی نظره آلیر، سونرا ایسه نظرده توتدوغو مینیبوسون اؤزللیکلرینی ساییر پرستاری دانشکدهسینین اوشاقلاری ایکی مینیبوسلا شهرین مرکزینده فوتسال سالونونا ساری گئدیرلر.» بیرینجی جوملهده آنلاتیچی اؤزو یوخدور و دیشاریدان آنلاتیلان بیر جوملهدیر. پاراگرافین سونلاریندا بیزیم مینیبوس» آرایا گلینجه آچی» دَییشیر. دیشاریدان ایچَرییه گیرن بیر باشلانیش! بئله بیر تمهید، اؤیون باشلانیشیندا، گئنیش آچیدان دارالاراق اؤزل آچییا گیریب، اؤیکویه اؤزللیک باغیشلاییب بیر جور ائستئتیک لذتینی ده دادیزدیرا بیلر. آنجاق بؤیله آچی دَییشمه» یالنیشلیق و دیققتسیزلیکدن ده دولایی اولابیلر هر حالدا.
ایلک پاراگرافین آنلاتی بیچیمی، دیشاری آچیدان ایچَری آچییا کئچمهیین، باشقا بیر نهدنی و یؤنو ده اولابیلر: بو، اؤیون بوتونلویونده یاتان تئمی وورغولاییر. دئدیییم کیمی، اؤیکو ایکی قاتلی بیر اؤیکودور؛ اوست و بللیجه گؤز اؤنونده اولان قاتین آنلاتیسینین اؤزهتینی باشدا گتیردیم؛ وورغولادیم کی آماج بونلارین دئمهیینده (فینال یاریشینا گئتمک و یاریشماق اولایلاری) باشقا سؤزلری» گیزلهتمه نیّتیدیر. داها دوغروسو اؤیون باشاباشیندا گلن بوتون دیتایللار، بیرشئیلرین گیزلهتمهسینده اولان چابادیر. بئلهلیکله، ایلک پاراگرافین آنلاتی بیچیمی ده، بیر ایشاره اولاراق (دیشاری و ایچَری) اؤتوردویوم سؤزه شاهید اولابیلر. آمما اؤیون ایچینده گیزلهنن شئیلر یوخسا گیزلهتمهیینه چابا گؤسترن تلاش (یالنیز متنین ایچینده گیزلنن ایپ اوجولار وئرمکله اوخوجونو اونون کشفینه دعوت ائتمهسی و یارادیجیلیق دادینی اوخوجویا دادیزدیرما تلاشی) یئرینه توشوب مو؟ آنلاتیچی (یازار) بئله بیر باشارییا واریب می؟
باخالیم یازارین اؤرتباس ائتدیی اولای/ قونو نه و گیزلهتدییی اولایا/ قونویا وئردییی ایپاوجولار متنده نئجه وئریلمیش؟
اوچ یئرده آنلاتی فلاشبکلرله کئچمیشه قاییدیب و ایندیکی زاماندا روایت اولان اولایین رغمینه کئچمیشدن ایشارهلر و خاطیرهلر سؤیلهییر (خاطیرلاییر). 1ـ تهران» کلمهسی راوینی کنکوردان سونرا جاوابلارین گلمهسی گونه آپاریب چیخاریر. 2ـ فوتسال سالونوندا قاچماق راوینین آتاسینین اکین یئرینده» قارداشی ایله او باشدان بو باشا» قاچماغینی خاطیرلادیر. 3ـ راوی قول» وورجاغین قاچیب مربیسینی قوجاقلارکن آلچا آغاجینا» دیرماشماسینی حیس ائدیب، اوردان دا توپون اوشاقلیقدا مهین خالا»گیلین حیطلرینه توشدویو و . یادینا توشور.
بیرینجی شخصدن (راوینین اؤزوندن) باشقا، اؤیکوده اؤنملی و باش کاراکتر یالنیز لیلا»دیر. آنلاتیچینین اوشاقلیق چاغیندان یاخین دوستو اولان لیلانین داورانیشی کئچمیشی ایله ترس اولاراق، ایندیلر اینجیک اولوب و بوندان قاباق هر کیم ده اوزدن گئتسه ایدی، او یئنه دئییب گولردی، اویناقلایاردی. ایندی او دا دیمهدوشر اولوب، بیر کلمه ایله او یان، بو یان اولور.» راوی اؤزو ده لیلانین بو اخلاقیندان اوشَنن کیمیدیر؛ لیلادان مینیبوسون ایچینده فلش»ی سوروشاراق چکینه چکینه قورخو ایله داورانیر گوله گوله ده اولسا بیرآز بئله هیجان و قورخو ایله لیلادان سوروشورام: فلشی گتیریبسن؟»
راوینین یاشامیندا ان اؤنملی و گلهجهیینه باغلی اولان بیر نقطهده، اونون کابوسلاریندا لیلا دا وار؛ کنکور جاوابلاری گلن گونون گئجهسی راوی یوخولارینین بیرینده لیلانین اؤزوندن آیریلماغینی گؤرور و لیلانین یانیندا اولماغی اونا کنکوردان چیخماماغی کیمی اؤنملیدیر لیلا آیری شهره گئدیردی.» ایرهلیده بیلیریک کی لیلا تهرانا دا گئده بیلرمیش، نه ایسه اؤز شهرینده و راوینین یانیندا قالیر او بو ریشتهده همی بوردان همی ده تهراندان کئچمیشدی» آنجاق لیلانین تهرنا گئتمهمهسی بیر دوگون اولور سونرالار: لیلایا دئمک ایستیرم تهرانا گئتسئیدین، بلکه ایندییه بیر مشهور باشگاها آلینمیشدین، یاخشی دا پول قازانیردین. یوخ، دئمیرم. تهران سؤزو آرایا گلنده، اولجه گولومسهییب، نه فرق ائلیر کیمی بیر سؤز دئسه ده بیرآزدان سوسور»؛ بلکه اونا دا نییه تهرانا گئتمهدیییندن، باباسیندان دانیشیب. یوخ دای لیلا هاچاندی باباسینین دالیجا دانیشمیر، ائلهبیلیرم اوتانیر. منه ده بیر کلمه "بابام ایجازه وئرمهدی" دئدی» لیلا تهران سؤزونه حساس اولوب، بلکه ده ائله کنکور جاوابلاری گلن گوندن سونرا و تهرانی سئچمهدیییندن دولایی بئله اولموش و راوینین ده اونون بوجور دیمهدوشر» اولدوغونا شاشیب قالماغی بوندان ایرهلی گلیر، یوخسا لیلا راوینین یاخین و اسکی دوستودور (اوشاقلیقدا بیرگه توپ اوینارمیشلار).
بئلهلیکله اؤیون توکهندییینده لیلا» و اونون شخصیتینه گؤره بیر نئچه سورو ایله باشباشا قالیریق؛ لیلانین بو قدر اینجیک قالماسی نهدَنی جاوابسیز بیر سوال اولاراق آچیق» بوراخیلیر؛ او قدر کی اَن هیجانلی بیر اویونون سونوندا و قیزیل کاپ»ی لیلانین اؤز قول»وندان دولایی قازاندیقدان سونرا بئله، سوسوب قالیر مجسمه کیمی هاراسا دونوخوب!»
اؤیکو دئمهمک، باشقا اؤنمسیز اولایلار و دیتایللاری ایله آلت قاتدا سوزن مسالهنی اؤرتباس ائدرک اوخوجونو کشف ائتمه» لذتینه ناییل ائدیر.
پریسا میرزایی ماهر یازدیغی قیزیلی کاپ باشلیقلی اؤیون چؤزومو
اؤیکو فوتسال یاریشینین فینالینی و قیزیلی کاپ» قازانماغی آنلاتیر. پرستاری دانشکدهسینین اوشاقلاری» مینیبوسدا فوتسال سالونونا» گئدیب، اویناییب، ایکی قول» ایله اویونو اوتورلار؛ اؤیکو بیتیر. اوچ کره فلاشبک ووراراق کئچمیشه قاییدیب آنلاتیچینین ذهنینده گؤرونتولر جانلانیر. اؤیکوده اوشاقلارین مینیبوسدا چیغیرباغیر سالماقدان و سالوندا ایسه اویونو اوتماقدان باشقا اؤزل بیر اولای باش وئرمیر؛ آنجاق بو دیتایللی آنلاتیدا نظره گلیر بیر شئیلر اولوشماقدا یوخسا بیر شئیلرین اولوشماغی آنلاتیلماقدادیر، نه ایسه هئچ بیر شئی اولوشمور. آنلاتینین گئدیشی مینیبوسدا اوشاقلارین داورانیشی و فوتسال سالونوندا ایسه یاریشمانین هارای هشیری ایله اؤنمسیز مسالهلره توخونا توخونا قاباغا گئدیر. اؤیون آدی قیزیلی کاپ» دا اولسا نظره گلمیر آنلاتی کاپ» یوخسا یاریشما»نین اطرافیندا دولانماق ایستهین بیر آنلاتی اولا. بلکه دئمهمک و اشاره ائتمهمکله گیزلین بیر شئیلرین، اوخوجونون یاردیمی ایله، اوزه چیخارماق ایستهییر! مینیبوس شولوقلوغو و اویونون هیجانی باشقا بیر زادی اؤرتباس ائدیر گؤرهسن؟ اؤنجه آنلاتی بیچیمی و باشلانیشا باخیب سونرا اؤیون توتدوغو آماجی چؤزوب؛ آماجلادیغی یولون باشاریلی یوخسا باشاریسیز اولدوغونا گیرهلیم.
اؤیون بوتونو، ایلک دؤرد جوملهدن باشقا، بیرینجی شخصین باخیشیندان آنلاتیلیر. داها دقیق یاناشساق: اؤیون بیرینجی جوملهسی آنلاتی آچیسینا اویمور و تکباشینا بیر جوملهدیر؛ بونون نهدنی، اؤزو ده باشلانیشدا، سینما تئکنیکلری ائتکیسی اولابیلر. باشلانیشدا کامئرانین اوزاقدان بیر نوقطهیه یاخینلاشماسی، سانکی دیشاری عالمدن بیر نوقطهنی نظره آلیر، سونرا ایسه نظرده توتدوغو مینیبوسون اؤزللیکلرینی ساییر پرستاری دانشکدهسینین اوشاقلاری ایکی مینیبوسلا شهرین مرکزینده فوتسال سالونونا ساری گئدیرلر.» بیرینجی جوملهده آنلاتیچی اؤزو یوخدور و دیشاریدان آنلاتیلان بیر جوملهدیر. پاراگرافین سونلاریندا بیزیم مینیبوس» آرایا گلینجه آچی» دَییشیر. دیشاریدان ایچَرییه گیرن بیر باشلانیش! بئله بیر تمهید، اؤیون باشلانیشیندا، گئنیش آچیدان دارالاراق اؤزل آچییا گیریب، اؤیکویه اؤزللیک باغیشلاییب بیر جور ائستئتیک لذتینی ده دادیزدیرا بیلر. آنجاق بؤیله آچی دَییشمه» یالنیشلیق و دیققتسیزلیکدن ده دولایی اولابیلر هر حالدا.
ایلک پاراگرافین آنلاتی بیچیمی، دیشاری آچیدان ایچَری آچییا کئچمهیین، باشقا بیر نهدنی و یؤنو ده اولابیلر: بو، اؤیون بوتونلویونده یاتان تئمی وورغولاییر. دئدیییم کیمی، اؤیکو ایکی قاتلی بیر اؤیکودور؛ اوست و بللیجه گؤز اؤنونده اولان قاتین آنلاتیسینین اؤزهتینی باشدا گتیردیم؛ وورغولادیم کی آماج بونلارین دئمهیینده (فینال یاریشینا گئتمک و یاریشماق اولایلاری) باشقا سؤزلری» گیزلهتمه نیّتیدیر. داها دوغروسو اؤیون باشاباشیندا گلن بوتون دیتایللار، بیرشئیلرین گیزلهتمهسینده اولان چابادیر. بئلهلیکله، ایلک پاراگرافین آنلاتی بیچیمی ده، بیر ایشاره اولاراق (دیشاری و ایچَری) اؤتوردویوم سؤزه شاهید اولابیلر. آمما اؤیون ایچینده گیزلهنن شئیلر یوخسا گیزلهتمهیینه چابا گؤسترن تلاش (یالنیز متنین ایچینده گیزلنن ایپ اوجولار وئرمکله اوخوجونو اونون کشفینه دعوت ائتمهسی و یارادیجیلیق دادینی اوخوجویا دادیزدیرما تلاشی) یئرینه توشوب مو؟ آنلاتیچی (یازار) بئله بیر باشارییا واریب می؟
باخالیم یازارین اؤرتباس ائتدیی اولای/ قونو نه و گیزلهتدییی اولایا/ قونویا وئردییی ایپاوجولار متنده نئجه وئریلمیش؟
اوچ یئرده آنلاتی فلاشبکلرله کئچمیشه قاییدیب و ایندیکی زاماندا روایت اولان اولایین رغمینه کئچمیشدن ایشارهلر و خاطیرهلر سؤیلهییر (خاطیرلاییر). 1ـ تهران» کلمهسی راوینی کنکوردان سونرا جاوابلارین گلمهسی گونه آپاریب چیخاریر. 2ـ فوتسال سالونوندا قاچماق راوینین آتاسینین اکین یئرینده» قارداشی ایله او باشدان بو باشا» قاچماغینی خاطیرلادیر. 3ـ راوی قول» وورجاغین قاچیب مربیسینی قوجاقلارکن آلچا آغاجینا» دیرماشماسینی حیس ائدیب، اوردان دا توپون اوشاقلیقدا مهین خالا»گیلین حیطلرینه توشدویو و . یادینا توشور.
بیرینجی شخصدن (راوینین اؤزوندن) باشقا، اؤیکوده اؤنملی و باش کاراکتر یالنیز لیلا»دیر. آنلاتیچینین اوشاقلیق چاغیندان یاخین دوستو اولان لیلانین داورانیشی کئچمیشی ایله ترس اولاراق، ایندیلر اینجیک اولوب و بوندان قاباق هر کیم ده اوزدن گئتسه ایدی، او یئنه دئییب گولردی، اویناقلایاردی. ایندی او دا دیمهدوشر اولوب، بیر کلمه ایله او یان، بو یان اولور.» راوی اؤزو ده لیلانین بو اخلاقیندان اوشَنن کیمیدیر؛ لیلادان مینیبوسون ایچینده فلش»ی سوروشاراق چکینه چکینه قورخو ایله داورانیر گوله گوله ده اولسا بیرآز بئله هیجان و قورخو ایله لیلادان سوروشورام: فلشی گتیریبسن؟»
راوینین یاشامیندا ان اؤنملی و گلهجهیینه باغلی اولان بیر نقطهده، اونون کابوسلاریندا لیلا دا وار؛ کنکور جاوابلاری گلن گونون گئجهسی راوی یوخولارینین بیرینده لیلانین اؤزوندن آیریلماغینی گؤرور و لیلانین یانیندا اولماغی اونا کنکوردان چیخماماغی کیمی اؤنملیدیر لیلا آیری شهره گئدیردی.» ایرهلیده بیلیریک کی لیلا تهرانا دا گئده بیلرمیش، نه ایسه اؤز شهرینده و راوینین یانیندا قالیر او بو ریشتهده همی بوردان همی ده تهراندان کئچمیشدی» آنجاق لیلانین تهرنا گئتمهمهسی بیر دوگون اولور سونرالار: لیلایا دئمک ایستیرم تهرانا گئتسئیدین، بلکه ایندییه بیر مشهور باشگاها آلینمیشدین، یاخشی دا پول قازانیردین. یوخ، دئمیرم. تهران سؤزو آرایا گلنده، اولجه گولومسهییب، نه فرق ائلیر کیمی بیر سؤز دئسه ده بیرآزدان سوسور»؛ بلکه اونا دا نییه تهرانا گئتمهدیییندن، باباسیندان دانیشیب. یوخ دای لیلا هاچاندی باباسینین دالیجا دانیشمیر، ائلهبیلیرم اوتانیر. منه ده بیر کلمه "بابام ایجازه وئرمهدی" دئدی» لیلا تهران سؤزونه حساس اولوب، بلکه ده ائله کنکور جاوابلاری گلن گوندن سونرا و تهرانی سئچمهدیییندن دولایی بئله اولموش و راوینین ده اونون بوجور دیمهدوشر» اولدوغونا شاشیب قالماغی بوندان ایرهلی گلیر، یوخسا لیلا راوینین یاخین و اسکی دوستودور (اوشاقلیقدا بیرگه توپ اوینارمیشلار).
بئلهلیکله اؤیون توکهندییینده لیلا» و اونون شخصیتینه گؤره بیر نئچه سورو ایله باشباشا قالیریق؛ لیلانین بو قدر اینجیک قالماسی نهدَنی جاوابسیز بیر سوال اولاراق آچیق» بوراخیلیر؛ او قدر کی اَن هیجانلی بیر اویونون سونوندا و قیزیل کاپ»ی لیلانین اؤز قول»وندان دولایی قازاندیقدان سونرا بئله، سوسوب قالیر مجسمه کیمی هاراسا دونوخوب!»
اؤیکو دئمهمک، باشقا اؤنمسیز اولایلار و دیتایللاری ایله آلت قاتدا سوزن مسالهنی اؤرتباس ائدرک اوخوجونو کشف ائتمه» لذتینه ناییل ائدیر.
در صفحهی 222 "کتاب دریاچه ارومیه" آمده است:
به نقل از اسکندر فیروز ریاست اسبق سازمان محیط زیست ما از سرزمینهای وسیع و لایقی برای حمایت و حفاظت از محیطزیست طبیعی و انسانی برخورداریم، ضمن آن که توان و پتانسیل بالایی برای تحقق بخشیدن به امر حفاظت داریم، اما از مهمترین ویژگی و خصوصیت انسانی لازم، یعنی اعتقاد به حفظ محیط زیست و منابع طبیعی بیبهرهایم.» ما تجربهی صرف ارادهی ملی برای برونرفت از شرایط سخت و نجات ایستمهای طبیعی را نداریم، لذا منبعد بایست در انتظار وضعیتی ناپایدارتر و آیندهای ناروشن برای منابع طبیعی و عرصههای تالابی این سرزمین باشیم. به طور قطع با چنین روند و رویکردی بیانگیزه در حفظ سرزمین، آذربایجان آیندهی نگران کنندهای در پیشرو دارد و روزهایی به مراتب سختتر از خوزستان و ایلام را تجربه خواهد کرد.
به نقل از زهری (1963) نابغهی بیبدیل گیاهشناسی و جامعهشناسی گیاهی فلسطینی، هیچ کشوری به اندازهی ایران در سدهی گذشته طبیعت خویش را این چنین نیازرده و منابع طبیعی خود را به تاراج نبرده است، با این رویکرد و سابقه تاریخی، جهل و خودخواهی به ما اجازه نمیدهد تا حق حیات دریاچه ارومیه را محترم بشماریم. بنابراین ما پیشتر از آنکه برای شناخت شرایط زیستی دریاچه ارومیه اقدامی انجام دهیم، سزاواریم جهت اصلاح طرز تفکرمان برای حفاظت از داراییهای منابع ملی، برنامهریزی و اقدام نماییم و در این راستا چارهای جز آغاز آموزشهای جدی و بنیادین در سطح مدیریتهای دولتی و ملیمان وجود ندارد.
این کتاب حاوی نتایج کنترل شده و پردازش یافته حاصل از مجموعه پایشهای لیمنولوژیکی و بیولوژیکی پیکره اصلی و تالابهای اطراف دریاچه ارومیه میباشد، که به همت شرکت مهندسین مشاور آبانپژوه»، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران» و وزارت نیرو» تهیه و سال 1397 در تیراژ 1000 جلد توسط انتشارات ایرانشناسی» منتشر شده است.
پریسا میرزایی ماهر یازدیغی قیزیلی کاپ باشلیقلی اؤیون چؤزومو
اؤیکو فوتسال یاریشینین فینالینی و قیزیلی کاپ» قازانماغی آنلاتیر. پرستاری دانشکدهسینین اوشاقلاری» مینیبوسدا فوتسال سالونونا» گئدیب، اویناییب، ایکی قول» ایله اویونو اوتورلار؛ اؤیکو بیتیر. اوچ کره فلاشبک ووراراق کئچمیشه قاییدیب آنلاتیچینین ذهنینده گؤرونتولر جانلانیر. اؤیکوده اوشاقلارین مینیبوسدا چیغیرباغیر سالماقدان و سالوندا ایسه اویونو اوتماقدان باشقا اؤزل بیر اولای باش وئرمیر؛ آنجاق بو دیتایللی آنلاتیدا نظره گلیر بیر شئیلر اولوشماقدا یوخسا بیر شئیلرین اولوشماغی آنلاتیلماقدادیر، نه ایسه هئچ بیر شئی اولوشمور. آنلاتینین گئدیشی مینیبوسدا اوشاقلارین داورانیشی و فوتسال سالونوندا ایسه یاریشمانین هارای هشیری ایله اؤنمسیز مسالهلره توخونا توخونا قاباغا گئدیر. اؤیون آدی قیزیلی کاپ» دا اولسا نظره گلمیر آنلاتی کاپ» یوخسا یاریشما»نین اطرافیندا دولانماق ایستهین بیر آنلاتی اولا. بلکه دئمهمک و اشاره ائتمهمکله گیزلین بیر شئیلرین، اوخوجونون یاردیمی ایله، اوزه چیخارماق ایستهییر! مینیبوس شولوقلوغو و اویونون هیجانی باشقا بیر زادی اؤرتباس ائدیر گؤرهسن؟ اؤنجه آنلاتی بیچیمی و باشلانیشا باخیب سونرا اؤیون توتدوغو آماجی چؤزوب؛ آماجلادیغی یولون باشاریلی یوخسا باشاریسیز اولدوغونا گیرهلیم.
اؤیون بوتونو، ایلک دؤرد جوملهدن باشقا، بیرینجی شخصین باخیشیندان آنلاتیلیر. داها دقیق یاناشساق: اؤیون بیرینجی جوملهسی آنلاتی آچیسینا اویمور و تکباشینا بیر جوملهدیر؛ بونون نهدنی، اؤزو ده باشلانیشدا، سینما تئکنیکلری ائتکیسی اولابیلر. باشلانیشدا کامئرانین اوزاقدان بیر نوقطهیه یاخینلاشماسی، سانکی دیشاری عالمدن بیر نوقطهنی نظره آلیر، سونرا ایسه نظرده توتدوغو مینیبوسون اؤزللیکلرینی ساییر پرستاری دانشکدهسینین اوشاقلاری ایکی مینیبوسلا شهرین مرکزینده فوتسال سالونونا ساری گئدیرلر.» بیرینجی جوملهده آنلاتیچی اؤزو یوخدور و دیشاریدان آنلاتیلان بیر جوملهدیر. پاراگرافین سونلاریندا بیزیم مینیبوس» آرایا گلینجه آچی» دَییشیر. دیشاریدان ایچَرییه گیرن بیر باشلانیش! بئله بیر تمهید، اؤیون باشلانیشیندا، گئنیش آچیدان دارالاراق اؤزل آچییا گیریب، اؤیکویه اؤزللیک باغیشلاییب بیر جور ائستئتیک لذتینی ده دادیزدیرا بیلر. آنجاق بؤیله آچی دَییشمه» یالنیشلیق و دیققتسیزلیکدن ده دولایی اولابیلر هر حالدا.
ایلک پاراگرافین آنلاتی بیچیمی، دیشاری آچیدان ایچَری آچییا کئچمهیین، باشقا بیر نهدنی و یؤنو ده اولابیلر: بو، اؤیون بوتونلویونده یاتان تئمی وورغولاییر. دئدیییم کیمی، اؤیکو ایکی قاتلی بیر اؤیکودور؛ اوست و بللیجه گؤز اؤنونده اولان قاتین آنلاتیسینین اؤزهتینی باشدا گتیردیم؛ وورغولادیم کی آماج بونلارین دئمهیینده (فینال یاریشینا گئتمک و یاریشماق اولایلاری) باشقا سؤزلری» گیزلهتمه نیّتیدیر. داها دوغروسو اؤیون باشاباشیندا گلن بوتون دیتایللار، بیرشئیلرین گیزلهتمهسینده اولان چابادیر. بئلهلیکله، ایلک پاراگرافین آنلاتی بیچیمی ده، بیر ایشاره اولاراق (دیشاری و ایچَری) اؤتوردویوم سؤزه شاهید اولابیلر. آمما اؤیون ایچینده گیزلهنن شئیلر یوخسا گیزلهتمهیینه چابا گؤسترن تلاش (یالنیز متنین ایچینده گیزلنن ایپ اوجولار وئرمکله اوخوجونو اونون کشفینه دعوت ائتمهسی و یارادیجیلیق دادینی اوخوجویا دادیزدیرما تلاشی) یئرینه توشوب مو؟ آنلاتیچی (یازار) بئله بیر باشارییا واریب می؟
باخالیم یازارین اؤرتباس ائتدیی اولای/ قونو نه و گیزلهتدییی اولایا/ قونویا وئردییی ایپاوجولار متنده نئجه وئریلمیش؟
اوچ یئرده آنلاتی فلاشبکلرله کئچمیشه قاییدیب و ایندیکی زاماندا روایت اولان اولایین رغمینه کئچمیشدن ایشارهلر و خاطیرهلر سؤیلهییر (خاطیرلاییر). 1ـ تهران» کلمهسی راوینی کنکوردان سونرا جاوابلارین گلمهسی گونه آپاریب چیخاریر. 2ـ فوتسال سالونوندا قاچماق راوینین آتاسینین اکین یئرینده» قارداشی ایله او باشدان بو باشا» قاچماغینی خاطیرلادیر. 3ـ راوی قول» وورجاغین قاچیب مربیسینی قوجاقلارکن آلچا آغاجینا» دیرماشماسینی حیس ائدیب، اوردان دا توپون اوشاقلیقدا مهین خالا»گیلین حیطلرینه توشدویو و . یادینا توشور.
بیرینجی شخصدن (راوینین اؤزوندن) باشقا، اؤیکوده اؤنملی و باش کاراکتر یالنیز لیلا»دیر. آنلاتیچینین اوشاقلیق چاغیندان یاخین دوستو اولان لیلانین داورانیشی کئچمیشی ایله ترس اولاراق، ایندیلر اینجیک اولوب و بوندان قاباق هر کیم ده اوزدن گئتسه ایدی، او یئنه دئییب گولردی، اویناقلایاردی. ایندی او دا دیمهدوشر اولوب، بیر کلمه ایله او یان، بو یان اولور.» راوی اؤزو ده لیلانین بو اخلاقیندان اوشَنن کیمیدیر؛ لیلادان مینیبوسون ایچینده فلش»ی سوروشاراق چکینه چکینه قورخو ایله داورانیر گوله گوله ده اولسا بیرآز بئله هیجان و قورخو ایله لیلادان سوروشورام: فلشی گتیریبسن؟»
راوینین یاشامیندا ان اؤنملی و گلهجهیینه باغلی اولان بیر نقطهده، اونون کابوسلاریندا لیلا دا وار؛ کنکور جاوابلاری گلن گونون گئجهسی راوی یوخولارینین بیرینده لیلانین اؤزوندن آیریلماغینی گؤرور و لیلانین یانیندا اولماغی اونا کنکوردان چیخماماغی کیمی اؤنملیدیر لیلا آیری شهره گئدیردی.» ایرهلیده بیلیریک کی لیلا تهرانا دا گئده بیلرمیش، نه ایسه اؤز شهرینده و راوینین یانیندا قالیر او بو ریشتهده همی بوردان همی ده تهراندان کئچمیشدی» آنجاق لیلانین تهرنا گئتمهمهسی بیر دوگون اولور سونرالار: لیلایا دئمک ایستیرم تهرانا گئتسئیدین، بلکه ایندییه بیر مشهور باشگاها آلینمیشدین، یاخشی دا پول قازانیردین. یوخ، دئمیرم. تهران سؤزو آرایا گلنده، اولجه گولومسهییب، نه فرق ائلیر کیمی بیر سؤز دئسه ده بیرآزدان سوسور»؛ بلکه اونا دا نییه تهرانا گئتمهدیییندن، باباسیندان دانیشیب. یوخ دای لیلا هاچاندی باباسینین دالیجا دانیشمیر، ائلهبیلیرم اوتانیر. منه ده بیر کلمه "بابام ایجازه وئرمهدی" دئدی» لیلا تهران سؤزونه حساس اولوب، بلکه ده ائله کنکور جاوابلاری گلن گوندن سونرا و تهرانی سئچمهدیییندن دولایی بئله اولموش و راوینین ده اونون بوجور دیمهدوشر» اولدوغونا شاشیب قالماغی بوندان ایرهلی گلیر، یوخسا لیلا راوینین یاخین و اسکی دوستودور (اوشاقلیقدا بیرگه توپ اوینارمیشلار).
بئلهلیکله اؤیون توکهندییینده لیلا» و اونون شخصیتینه گؤره بیر نئچه سورو ایله باشباشا قالیریق؛ لیلانین بو قدر اینجیک قالماسی نهدَنی جاوابسیز بیر سوال اولاراق آچیق» بوراخیلیر؛ او قدر کی اَن هیجانلی بیر اویونون سونوندا و قیزیل کاپ»ی لیلانین اؤز قول»وندان دولایی قازاندیقدان سونرا بئله، سوسوب قالیر مجسمه کیمی هاراسا دونوخوب!»
اؤیکو دئمهمک، باشقا اؤنمسیز اولایلار و دیتایللاری ایله آلت قاتدا سوزن مسالهنی اؤرتباس ائدرک اوخوجونو کشف» لذتینه ناییل ائدیر.
ائکوفئمینیزم 1970لرین قادین و چئوره آراسینداکی ایلیشکینین داها دا اؤنمسَندییی اورتامیندا، 1974ده Françoise d'Eaubonne طرفیندن قادینلارین دونیانی قورتارماق ایچین اؤندرلیک ائدهجَیی ائکولوژیک دئوریمین آدی اولاراق اورتایا چیخمیشدیر. قادین و دوغا سورونلارینین ندنی اولاراق ارکک اگهمنلییینی گؤرن ائکوفئمینیزم Ynestra King طرفیندن 1976دا توپلومسال ائکولوژی انستیتوسیندا (وئرمونت ـ آمریکا) گلیشدیریلمیشدیر.
Rosemary
Radford، Susan Griffin و Carolyn Merchant
اؤنده گلن یازارلار اولماسینا رغمن 1970لرده توتارلی بیر تئوری اولوشدورمامیشدیر،
1980 Amherst, Massachusetts
1980لاردا آکتیویست قروپلار و فرانسلار ایله ائکوفئمینیزم یایغینلاشمیشدیر و آمریکاداکی کولتورل فئمینیستلر قادین و دوغانین بیرلیکده اؤزگورلهشَجهیی دوشونجهسی ایله ائکوفئمینیزمه ائوریلمیشدیر. ائکوفئمینیزم زامانلا آمریکا، کانادا، قوزئیباتی آوروپا، هیندیستان و آووسترالیایا یاییلمیشدیر.
ائکوفئمینیزمین ایکی تمل ایلکهسی واردیر، بیرینجیسی قادین و دوغانین بیربیرینه تاریخسل اولاراق یاخین اولدوغو اؤنرمهسیدیر. ایکینجیسی ایسه آتااَرکیل کاپیتالیست سیستئمین قادینین و دوغانین سورونلاریندان سوروملو اولدوغو تثبیتیدیر. بونلارین دیشیندا ائکوفئمینیزم ایچین بلیرگین آیریملار بولونماقدادیر. توپلومسال ائشیتسیزلیکلرین ندنلرینی دیَرلندیرمه و اؤنریلن چؤزوملر باخیمیندان ائکوفئمینیزم باشلیجا دؤد آیری قولا آیریلمیشدیر: لیبئرال، توپلومسال، سوسیالیست و کولتورسل ائکوفئمینیزم.
قایناق
فئمینیست حرکتله اکولوژینین بیر آرایا گئتیریلمهسی ایله اولوشتورولان بیر دیسیپلین اولان اکوفمینیزم تئریمینی "1974’ده، قادینین باسقی آلتینا آلینماسی ایله دوغانین باسقی آلتینا آلینماسی آراسیندا آچیق باغلانتیلار گؤرن و فئمینیست حرکتین چئورهچی حرکت ایله بیرلشدیریلمهسینی ساوونان فرانسیز فئمینیست فرانچویسه د’قوبوننه[1] لیتراتورا سوخموشدور" (چوچن[2]، 2011: 8) اکوفمینیستلره گؤره، "ارکگین قادین اوزریندهکی اگَمنلییی ایله اینسانین دوغا اوزریندهکی اگَمنلییی آراسیندا بیر باغلانتی واردیر. اونلارا گؤره، دوغانین تخریبیندن سوروملو اولان اینسان مرکزچیلیک دئییل، ارکک مرکزچیلیکدیر" (چوچن، 2011: 9). اکوفمینیزم و درین اکولوژی[i] گؤروشلری دوغا تخریباتینین سوروملوسو اولاراق فرقلی عنصرلاری ایشارت ائتمکدهدیرلر. دوغا آچیسیندان باخاراق و دوغانی مرکزه آلاراق سؤیلم گلیشدیرن درین اکولوژی، چئورهسل سورونلاردان جینسییت آیریمی گؤزائتمکسیزین اینسانی سوروملو توتارکن؛ اکوفمینیزم ایسه آتا ارکیللییی سوروملو توتاراق اینسان مرکزچیلیک یئرینه ارکک مرکزچیلییی چئورهسل سورونلارین باشلیجا ندنی اولاراق گؤرور. هر ایکی یاخلاشیمین دا واز کئچدییی و حسابا قاتمادیغی شئی بنزردیر. درین اکولوژی دوغال قایناقلارین آلدیریشسیزجا توکَتیلمهسینده و دوغانین تخریب ائدیلمهسینده پای صاحیبی اولانلاری آراشدیرمادان توپتانچی بیر آنلاییشلا حرکت ائتمکدهدیر. بو ندنله شهرده یاشایان و گونلوک یاشامیندا قوللاندیغی آراجلارلا چئورهیه ضرر وئرن بیریسی ایله، بیر داغ کؤیونده یاشایان بیر اینسانین دوغانی تخریب ائتمه سوچونون عینی قبول ائدیله بیلمهیهجَیی گؤز اؤنونه آلینمالیدیر. بنزر بیر یاخلاشیمی مللور[3] دا نوفوس آرتیش اورانی ایله ایلگیلی اولاراق دیله گئتیرمکتهدیر. او دا اینسانلارین چئورهیه ضرر وئریش اورانلارینی، توکَتیم مقدارلاری اوزریندن دئییل ده نوفوس آرتیش مقدارلاری اوزریندن دیَرلندیرمهنین یانلیش اولاجاغی قناعتیندهدیر (یاردیمجی[4]، 2006: 73). اکوفمینیزم گؤروشونده ایسه دیقت چکن نوقطه دوغا تخریباتیندا سوروملونون ارکک اگمن توپلوم یاپیسی اولاراق قبول ائدیلمهسیدیر. بوراداکی اؤلچو ده درین اکولوژیده اولدوغو کیمی آیریشدیریجیدیر و اکوفمینیزمین، چئورهنین قورونماسی یؤنونده اورهتدییی سؤیلم دوغانی ساوونماقدان آرتیق آتا ارکیل یاپییا سالدیرماغا یارایاجاق بیر آراج حالینی آلمیشدیر. دیگر یاندان اکوفمینیزم، توم قادینلاری چئوره لیلییی و تخریباتینین دیشیندا توتاراق اونلارین تخریباتا معروض قالدیغینی سؤیلهمهسی درین اکولوژی گؤروشونده اولدوغو کیمی کِنایی (مئتونیمیک) بیر آلقینین نتیجهسیدیر. ارکگی توم چئوره سورونلارینین سوروملوسو قادینی ایسه دوغا کیمی ائدیلگن و ایشلنمَیه مهتاج بیر نسنه اولاراق گؤرمک فیکری چوخ دا دوغرودان قبول ائدیلیر بیر گؤروش دئییلدیر. نئجه کی صنایعلشمه و قادینین ایش حیاتینا گیریشی ایله بیرلیکده قادینلارین دا داها چوخ چئورهسل سورونا یول آچان قرارلارین حتی اویقولامالارین آلتینا امضاء آتتیقلارینی گؤرمک مومدور. اکوفمینیزمه گؤره، "چئوره سورونلارینین قادین سورونلاری حالینا گلمهسینین و قادینلارین قوربانلیغینین ندنی آتا ارکیللییین قادین و دوغا آراسیندا یاخینلیق اولوشدوراراق هر ایکیسینی ده اوتوریته آلتینا آلماسیدیر. آتا ارکیللیک طرفیندن قادین و دوغانین ایکیلی سؤموروسو اکوفمینیزمین تمل باخیش آچیسیدیر" (چتین[5]، 2005: 62). بورادا دقتدن قاچان شئی دوغانین یالنیزجا ارککلر طرفیندن سؤمورولدویو و تخریب ائدیلدییی وارساییمیدیر. قادینلارین دوغایا موداخلهسینی یوخ سایان و گؤرمزدن گلن اکوفمینیزم، دوغایا موداخلهنین قادین ارکک آیریمی اولماقسیزین اینسانلار طرفیندن یاپیلدیغینی یادسیماقدادیر. فئمینیزم آنلاییشینا گؤره قادینین سؤموروسو ارکک طرفیندن گرچکلشدیریلیرکن دوغانین سؤموروسو دا اونون اوزرینه ییخیلماقدادیر. آنجاق بورادا قادینین یوخ ساییلماسی سون درجه یانلیشدیر. اکوفنیمیزه گؤره دوغا سؤموروسونون سونا ائرمهسی قادین سؤموروسونون سونا ائرمهسی ایله موم اولاجاقدیر. قادینین سؤمورو نسنهسی اولاراق گؤرولمهدییی بیر توپلومدا دوغا دا سؤمورو نسنهسی اولماقدان قورتولاجاقدیر. بو گؤروشه گؤره؛ اکوفمینیزم منطقسل آچیدان توپلومسال اکولوژی گؤروشویله اؤرتوشمکدهدیر. توپلومسال اکولوژی، چئورهسل سورونلارین چؤزومونو، توپلومسال اولاراق حکم ائتمه و سؤمورمه آنلاییشیندان قورتولاراق داها قاتیلیمجی و ائشیتلیکچی بیر توپلومسال یاپینین اولوشتورولماسیندا گؤرور. اکوفمینیزم ده دوغانی سؤمورمک ایله قادینی سؤمورمهنین فرقلی شئیلر اولمادیغینی؛ ارککلرین قادین سؤموروسونه سون وئرمک صورتی ایله دوغا سؤموروسونه ده چؤزوم گتیرهبیلجَیی فیکرینی ساوونور.
قایناق
ائکوفئمینیزم 1970لرین قادین و چئوره آراسینداکی ایلیشکینین داها دا اؤنمسَندییی اورتامیندا، 1974ده Françoise d'Eaubonne طرفیندن قادینلارین دونیانی قورتارماق ایچین اؤندرلیک ائدهجَیی ائکولوژیک دئوریمین آدی اولاراق اورتایا چیخمیشدیر. قادین و دوغا سورونلارینین ندنی اولاراق ارکک اگهمنلییینی گؤرن ائکوفئمینیزم Ynestra King طرفیندن 1976دا توپلومسال ائکولوژی انستیتوسیندا (وئرمونت ـ آمریکا) گلیشدیریلمیشدیر.
Rosemary
Radford، Susan Griffin و Carolyn Merchant
اؤنده گلن یازارلار اولماسینا رغمن 1970لرده توتارلی بیر تئوری اولوشدورمامیشدیر،
1980 Amherst, Massachusetts
1980لاردا آکتیویست قروپلار و فرانسلار ایله ائکوفئمینیزم یایغینلاشمیشدیر و آمریکاداکی کولتورل فئمینیستلر قادین و دوغانین بیرلیکده اؤزگورلهشَجهیی دوشونجهسی ایله ائکوفئمینیزمه ائوریلمیشدیر. ائکوفئمینیزم زامانلا آمریکا، کانادا، قوزئیباتی آوروپا، هیندیستان و آووسترالیایا یاییلمیشدیر.
ائکوفئمینیزمین ایکی تمل ایلکهسی واردیر، بیرینجیسی قادین و دوغانین بیربیرینه تاریخسل اولاراق یاخین اولدوغو اؤنرمهسیدیر. ایکینجیسی ایسه آتااَرکیل کاپیتالیست سیستئمین قادینین و دوغانین سورونلاریندان سوروملو اولدوغو تثبیتیدیر. بونلارین دیشیندا ائکوفئمینیزم ایچین بلیرگین آیریملار بولونماقدادیر. توپلومسال ائشیتسیزلیکلرین ندنلرینی دیَرلندیرمه و اؤنریلن چؤزوملر باخیمیندان ائکوفئمینیزم باشلیجا دؤد آیری قولا آیریلمیشدیر: لیبئرال، توپلومسال، سوسیالیست و کولتورسل ائکوفئمینیزم.
قایناق
مودئرن توپلوملارین هیزلی صنایعلشمه و تئکنولوژیلشمه ایچریسینده، دوغانی هاردایسا یوخ سایان توتوملارینا قارشیلیق، اونو اؤن پیلاندا توتان یاخلاشیمی ایله درین ائکولوژی آخیمی اورتایا چیخار. درین ائکولوژی، اینساندان باشقا هر شئیین اینسانین قوللانیمیندا اولدوغو گؤروشونو رد ائدرک، اینسان مرکزچی بیر آنلاییشین عکسینه اینسانی دا دوغانین پارچاسی قبول ائدن داها بوتونجول بیر آلقی ایله دوغا مرکزچی آنلاییشی ساوونور.
درین ائکولوژی قاورامینی ایلک اولاراق ایسوئچلی بیلیم آدامی آرنئ نائسس[1] قوللانیر و درین ائکولوژی - سیغ [دایاز] ائکولوژی آیریمینی ایلک اولاراق 1972 ایلینده بخارستداکی "اوچونجو دونیانین گلَجیی فرانسی"ندا دیله گئتیریر (یایلی[2] - چئلیک[3]، 2011: 371). نوروئچلی فلسفهچی نائسسین، سئسسیونس[4] ایله بیرلیکده اوزرینده چالیشاراق اولوشدوردوقلاری درین ائکولوژینین ایلکهلری سکگیز نوکتهده توپلانماقدادیر.
1ـ یئر اوزوندهکی اینسان و اینسان دیشی یاشامین یاخشی دورومدا اولماسی و گلیشمهسی اؤز باشینا [ئش آنلاملیلاری: ایچسل دیَر (intrinsic value)، دوغاسیندا بولونان دیر (inherent value)] دیَرلیدیر. بو دیَرلر اینسان دیشی دونیانین اینسان آماجلاری ایچین یارارلی اولوب اولمامالاریندان باغیمسیزدیر.
2ـ یاشام فورملارینین زنگینلییی و چئشیتلیلییی بو دیَرلرین گرچکلهشدیریلمهسینه قاتقیدا بولونور و اؤز باشلارینا دا بیر دیَردیر.
3ـ یاشامسال گرکسینیملرینی قارشیلاماق دیشیندا اینسانلارین بو زنگینلییی و چئشیتلیلییی آزالتماغا حقلری یوخدور.
4ـ اینسان یاشامینین و کولتورلرینین گلیشیمی، اینسان نوفوسونون اؤنملی اؤلچوده کوچولمهسی ایله بیر آرادا اولابیلیر. اینسان دیشی یاشامین گلیشیمی داها کوچوک بیر اینسان نوفوسونو گرکدیریر.
5ـ اینسان دیشی دونیایا موجود اینسان موداخلهسی آشیریدیر و بو دوروم هیزلی بیر شکیلده کؤتولَشمکدهدیر.
6ـ دولاییسی ایله پولیتیکالار دییشمهلیدیر. بو پولیتیکالار تمل ائومیک، تئکنولوژیک و ایدئولوژیک یاپینی ائتکیلهمکدهدیر. بو دییشیکلییین گرچکلشمهسی حالیندا اورتایا چیخان دوروم، موجود دورومدان درین فرقلی اولاجاقدیر.
7ـ ایدئولوژیک دییشیکلیک گئتدیکجه یوکسلن بیر یاشام استانداردینا باغلی قالماقدان چوخ، تملده یاشام نیتهلییینی تقدیر ائتمه (اؤنَمینی آنلاماق) (ایچسل دیَر دوروملاریندا یاشاما) یؤنونده اولاجاقدیر. ایریلیک (bigness) و بؤیوکلوک (greatness) آراسینداکی فرقه ایلیشکین انگین بیر بیلینج اولوشاجاقدیر.
8ـ یوخاریدا آنلاتیلان نکتهلره قاتیلانلار گرکلی اولان دییشیکلیکلری یئرینه گتیرمهیه اوغراشماقلا دوغرودان و یا دولایلی اولاراق یوکوملودورلر (شاکاجی، 2011: 192).قایناق
فئمینیست حرکتله اکولوژینین بیر آرایا گئتیریلمهسی ایله اولوشتورولان بیر دیسیپلین اولان اکوفمینیزم تئریمینی "1974’ده، قادینین باسقی آلتینا آلینماسی ایله دوغانین باسقی آلتینا آلینماسی آراسیندا آچیق باغلانتیلار گؤرن و فئمینیست حرکتین چئورهچی حرکت ایله بیرلشدیریلمهسینی ساوونان فرانسیز فئمینیست فرانچویسه د’قوبوننه[1] لیتراتورا سوخموشدور" (چوچن[2]، 2011: 8) اکوفمینیستلره گؤره، "ارکگین قادین اوزریندهکی اگَمنلییی ایله اینسانین دوغا اوزریندهکی اگَمنلییی آراسیندا بیر باغلانتی واردیر. اونلارا گؤره، دوغانین تخریبیندن سوروملو اولان اینسان مرکزچیلیک دئییل، ارکک مرکزچیلیکدیر" (چوچن، 2011: 9). اکوفمینیزم و درین اکولوژی[i] گؤروشلری دوغا تخریباتینین سوروملوسو اولاراق فرقلی عنصرلاری ایشارت ائتمکدهدیرلر. دوغا آچیسیندان باخاراق و دوغانی مرکزه آلاراق سؤیلم گلیشدیرن درین اکولوژی، چئورهسل سورونلاردان جینسییت آیریمی گؤزائتمکسیزین اینسانی سوروملو توتارکن؛ اکوفمینیزم ایسه آتا ارکیللییی سوروملو توتاراق اینسان مرکزچیلیک یئرینه ارکک مرکزچیلییی چئورهسل سورونلارین باشلیجا ندنی اولاراق گؤرور. هر ایکی یاخلاشیمین دا واز کئچدییی و حسابا قاتمادیغی شئی بنزردیر. درین اکولوژی دوغال قایناقلارین آلدیریشسیزجا توکَتیلمهسینده و دوغانین تخریب ائدیلمهسینده پای صاحیبی اولانلاری آراشدیرمادان توپتانچی بیر آنلاییشلا حرکت ائتمکدهدیر. بو ندنله شهرده یاشایان و گونلوک یاشامیندا قوللاندیغی آراجلارلا چئورهیه ضرر وئرن بیریسی ایله، بیر داغ کؤیونده یاشایان بیر اینسانین دوغانی تخریب ائتمه سوچونون عینی قبول ائدیله بیلمهیهجَیی گؤز اؤنونه آلینمالیدیر. بنزر بیر یاخلاشیمی مللور[3] دا نوفوس آرتیش اورانی ایله ایلگیلی اولاراق دیله گئتیرمکتهدیر. او دا اینسانلارین چئورهیه ضرر وئریش اورانلارینی، توکَتیم مقدارلاری اوزریندن دئییل ده نوفوس آرتیش مقدارلاری اوزریندن دیَرلندیرمهنین یانلیش اولاجاغی قناعتیندهدیر (یاردیمجی[4]، 2006: 73). اکوفمینیزم گؤروشونده ایسه دیقت چکن نوقطه دوغا تخریباتیندا سوروملونون ارکک اگمن توپلوم یاپیسی اولاراق قبول ائدیلمهسیدیر. بوراداکی اؤلچو ده درین اکولوژیده اولدوغو کیمی آیریشدیریجیدیر و اکوفمینیزمین، چئورهنین قورونماسی یؤنونده اورهتدییی سؤیلم دوغانی ساوونماقدان آرتیق آتا ارکیل یاپییا سالدیرماغا یارایاجاق بیر آراج حالینی آلمیشدیر. دیگر یاندان اکوفمینیزم، توم قادینلاری چئوره لیلییی و تخریباتینین دیشیندا توتاراق اونلارین تخریباتا معروض قالدیغینی سؤیلهمهسی درین اکولوژی گؤروشونده اولدوغو کیمی کِنایی (مئتونیمیک) بیر آلقینین نتیجهسیدیر. ارکگی توم چئوره سورونلارینین سوروملوسو قادینی ایسه دوغا کیمی ائدیلگن و ایشلنمَیه مهتاج بیر نسنه اولاراق گؤرمک فیکری چوخ دا دوغرودان قبول ائدیلیر بیر گؤروش دئییلدیر. نئجه کی صنایعلشمه و قادینین ایش حیاتینا گیریشی ایله بیرلیکده قادینلارین دا داها چوخ چئورهسل سورونا یول آچان قرارلارین حتی اویقولامالارین آلتینا امضاء آتتیقلارینی گؤرمک مومدور. اکوفمینیزمه گؤره، "چئوره سورونلارینین قادین سورونلاری حالینا گلمهسینین و قادینلارین قوربانلیغینین ندنی آتا ارکیللییین قادین و دوغا آراسیندا یاخینلیق اولوشدوراراق هر ایکیسینی ده اوتوریته آلتینا آلماسیدیر. آتا ارکیللیک طرفیندن قادین و دوغانین ایکیلی سؤموروسو اکوفمینیزمین تمل باخیش آچیسیدیر" (چتین[5]، 2005: 62). بورادا دقتدن قاچان شئی دوغانین یالنیزجا ارککلر طرفیندن سؤمورولدویو و تخریب ائدیلدییی وارساییمیدیر. قادینلارین دوغایا موداخلهسینی یوخ سایان و گؤرمزدن گلن اکوفمینیزم، دوغایا موداخلهنین قادین ارکک آیریمی اولماقسیزین اینسانلار طرفیندن یاپیلدیغینی یادسیماقدادیر. فئمینیزم آنلاییشینا گؤره قادینین سؤموروسو ارکک طرفیندن گرچکلشدیریلیرکن دوغانین سؤموروسو دا اونون اوزرینه ییخیلماقدادیر. آنجاق بورادا قادینین یوخ ساییلماسی سون درجه یانلیشدیر. اکوفنیمیزه گؤره دوغا سؤموروسونون سونا ائرمهسی قادین سؤموروسونون سونا ائرمهسی ایله موم اولاجاقدیر. قادینین سؤمورو نسنهسی اولاراق گؤرولمهدییی بیر توپلومدا دوغا دا سؤمورو نسنهسی اولماقدان قورتولاجاقدیر. بو گؤروشه گؤره؛ اکوفمینیزم منطقسل آچیدان توپلومسال اکولوژی گؤروشویله اؤرتوشمکدهدیر. توپلومسال اکولوژی، چئورهسل سورونلارین چؤزومونو، توپلومسال اولاراق حکم ائتمه و سؤمورمه آنلاییشیندان قورتولاراق داها قاتیلیمجی و ائشیتلیکچی بیر توپلومسال یاپینین اولوشتورولماسیندا گؤرور. اکوفمینیزم ده دوغانی سؤمورمک ایله قادینی سؤمورمهنین فرقلی شئیلر اولمادیغینی؛ ارککلرین قادین سؤموروسونه سون وئرمک صورتی ایله دوغا سؤموروسونه ده چؤزوم گتیرهبیلجَیی فیکرینی ساوونور.
قایناق
بیر نئچه گوندور یووال نوح حراری[1] و یازدیغی دونیا سویهسینده چوخ ساتیلان اوچ کیتابی ایله ایلگیلهندیم. تام ایلگیمی چکن اوچ کیتاب بونلار اولدو؛ ساپیئنس: اینسان تورونون قیسا تاریخی[2]، هومو دئوس: گلهجهیین قیسا تاریخی[3] و 21 درس 21جی یوزایل ایچین[4].
بیرینجی کیتابی ماراقلا اوخودوم و شاشیرمیش کیمی قالارقالدیم، بعضن گؤز آچیجی نکتهلره ده راستلاشدیم؛ ایکینجی کیتابینا گلینجه ایچیمده قورجالانان بیر قورخو ایله اوزاوزه گلدیم و اوچونجو کیتابینی اؤزوم ده آچیقلایابیلمیهجهییم دویغولار یاشایاراق اوخودوم/ دینلهدیم. حرارینین قونویا گیریشی اؤزلدیر. اطرافلی ایشیق سالماقدا داهیدیر.
کیتابلار نهدن بحث ائدیر؟ آدلاریندان بللی اولسا دا سؤز قونوسو، کیتابین ایچ دونیاسی درین و باشقا! بیرینجی کیتابدا، یئر اوزونده بیرینجی اینسانین 2500000 ایل بوندان اؤنجه آفریقا باییرلاریندا آیاق باسدیقدان تا ایندییه قدر اوز وئرن اوچ دئوریمدن سؤز ائدیر: بیلیشسل دئوریم[5]؛ تاریمسال دئوریم[6]؛ بیلیمسل دئوریم[7]. اوچ دئوریمی آچیقلاییب اونلارین ائتکیسینی (اینسانا و باشقا جانلیلارا) سایاندان سونرا ایکینجی کیتابینا و گلهجک تاریخه کئچیر؛ هومو دئوس دئیه آدلاندیران آللاهاینسانین، بیولوژی و کامپیوتر بیلیملرینین ایرهلیلهییشینده و الگوریتملرین حوکم سوردویو عصرده، باشینا نهلر گلهبیلر؟ و چاره نهدیر (چاره وارسا اگر!)
حراری، اینسان یئراوزونون اگَمَنی اولوب، هر شئیی الینه کئچیریب، سونرا یاشامینا معنا تؤرهدیب، آنلاملار، دیللر، مذهبلر یارادیب. آنجاق تئکنولوژی گلیشدیکجه گلهجکده هر شئیین کنترلونو الدن وئررک الگوریتملر اویونجاغی اولماقدان دانیشیر.
نوح البته بؤیوک سورغولار قویور اوخوجونون قاباغینا و چالیشیر اونلارا بیر جاواب آراسین! جاوابلارینی رد یا قبول دا ائدهبیلریک آنجاق سورغولار یئرینده و دهشتلی!
[1] Yuval Noah Harari
[2] Sapiens: A Brief History of Humankind
[3] Homo Deus: A Brief History of Tomorrow
[4] 21 Lessons for the 21st Century
[5] Cognitive revolution
[6] Agricultural revolution
[7] scientific revolution
درین ائکولوژییه گؤره یئراوزوندهکی جانلی و یا جانسیز، دوغانین پارچاسی اولان هر عنصر، وارلیغینین دیَری آچیسیندان دوغادا عینی حقلره و ایمکانلارا صاحبدیر. بو اؤزللییی ایله بودیزم و تاویزم کیمی دوغو دینلرینین اؤیرهتیلرینه پارالئللیغی سؤز قونوسودور. یئراوزوندهکی توم وارلیقلارین عینی صفده توپلانماسی، بیر داشا، بیر آغاجا، بیر آخار سویا، بیر حیوانا وئریلن دیَرله بیر اینسانا وئریلن دیَرین ائشیتلییی درین ائکولوژی حرکتلرینه "میستیک" بیر یان قاتماقدادیر (چوچئن، 2011).
درین ائکولوژی آنلاییشی، دوغانین اؤزلویوندن بیر دیَر داشیدیغینی ایرهلی سورر و بو ندنله دوغایا ضرر وئرهبیلجک هر تورلو صنعتی گلیشمهنی ایکینجی پلانا آتار. بو باخیش آچیسی ایله عینی اولان لاوپولدون "تورپاق اخلاقی" فیکرینه گؤره "گونلوک یاشامین بییوتا[1]نین ساغلیغینا گؤره دوزنلهنمهسی، چئوره ساغلیغینا ضرر وئرجک هر تور داورانیشین یاساقلانماسی گر" (اؤزداغ، 2011: 30). یاپیلاجاق اولان هرهانکی بیر شئی دوغانین دواملیلیغینی، گؤزللییینی و بوتونلویونو قورویورسا دوغرو، عکسی حالدا یانلیشدیر.
دوغانی مرکز قبول ائدن و زامان زامان "اینسان" علیهینه سؤیلَمه واران گؤروشلره ده صاحب اولان درین ائکولوژییه چئشیتلی الَشتیریلر یؤنَلتیلمکدهدیر. اصلینده "درین" اولاراق آدلاندیریلان گؤروشون یوزئیسل اولدوغو؛ چوخ آرتیق اکلکتیزمه[2] معروض قالدیغی و بو ندنله "پوتپوریگی[3]" آندیران بیر یاپی اوزرینده یوکسلدییی؛ نوفوس اوزرینده دوراراق اصیل سورون اولان تؤکَتیم ائشیتسیزلییینی گؤرمزدن گلدییی کیمی الَشتیریلر بونلاردان بعضیلریدیر (یایلی و چئلیک، 2011: 375).
درین ائکولوژی گؤروشو، هر نه قدر اینسان علیهینه و اینسانی دوشونمکدن و اونون چیخارلارینی گؤز اؤنونده توتماقدان بحث ائتمهسه ده یئنه اینسانی مرکزه آلان اؤرتولو نیتی دیقتی چکمکدهدیر. مئللور[4]، قونویلا ایلگیلی اولاراق درین ائکولوژینین اؤزونو گرچکلشدیرمه ایلکهسینین اینسان مرکزلی بیر موتیواسیون اولدوغونو دیله گتیریر. باشقا بیر دئییشله، دوغاداکی بوتون جانلیلارین ائشیت اولدوغو ادعاسینین، اینسانا عاید سوسیوپولیتیک کاتئقوریلرین دوغایا یانسیتیلماسی اولدوغونو ادعا ائدر (یاردیمجی، 2006: 72). بونون یانیندا "دوغانی قوروماق" سؤیلَمیندن حرکت ائدن درین ائکولوژی دوغانین اؤزو اؤزونو قورویابیلدییی گرچهیینی گؤز آردی ائتمکدهدیر. اصلینده دوغا مرکزچی سؤیلمه سیخی سیخییا ساریلمیش حتا اینسان نوفوسونون دوغانین دوزنینه ضرر وئرمیجک سئوییهده توتولماسی گرکدیییندن بحث ائتمیش اولسا دا درین ائکولوژی، اؤرتولو و ساخلی بیر یاپیدا "اینسان"ین چیخارلارینی گؤزائتمکدهدیر.
دونیا اوزونده چوخ توپلولوق چئورهسل فلاکتلر و تخریباتلار نتیجهسینده یوخ اولموشدور و یوخ اولماقدادیر. آنجاق دوغا اؤزونو هر سفرینده یئنیلهمَسینی بیلمیش و وارلیغینی دوام ائتدیرمیشکن گرچکلهشدیردییی چئورهسل تخریباتدان هر دفعهسینده ضررلی چیخان اینسان اولور. پاسکالیا آداسیندا یاشانان تجروبه اؤنملی بیر اؤرنکدیر. پاسکالیا آداسیندا یاشایان توپلولوغون یاپدیغی چئورهسل تخریبات نتیجهسینده آدانی یاشاناماز حالینا گتیرمهسینین آردیندان آدادا جانلی اینسان قالماز. آنجاق اینسانلارین یوخ اولماسی نتیجهسینده پاسکالیا آداسی اؤز دوغال وارلیغینی و زنگینلییینی تکرار قازانیر[5]. گؤرولدویو اوزره دوغا اؤزونو ایییلهشدیرهبیلمکدهدیر. بو اؤرنکدن حرکتله درین ائکولوژینین "اینسان یئرینه دوغا" و "هر شئی دوغا ایچین" تمل سؤیلملرینین آردیندا گیزلی بیر اینسان مرکزچیلیک اولدوغونو سؤیلَمک موم گؤرونمکدهدیر. چونکو دوغا اؤز وارلیغینی هر جور دوام ائتدیرهبیلمکدهدیر. دوغانی تخریب ائتدییی ایچین ضرر گؤرن ایسه اینسانین اؤزودور. بو ندنله قورونماغا محتاج اولان اصلینده اینساندیر. درین ائکولوژی گؤروشو هر نه قدر دوغانی مرکزه یئرلشدیردییینی سؤیلهسه ده اصلینده اینسانی قوروما هدفینی داشیدیغینی ایفاده ائتمک مومدور.
قایناق
[1] بیر بؤلگهدهکی بیتکیسل و حیوانسال یاشام
[2] eclecticism
[3] potpourri
[4] Mellor
[5] Belgesel için bk. (http://video.nationalgeographic.com/video/national-geographic-channel/fullepisodes/explorer/ngc-easter-island-underworld/). Detaylı bilgi için bk. (http://www.firochromis.com/paskalya/).
طاهر بن جلون!
مراکش دوغوملو. فرانسه دیلینده یازیر.
رومانلارینا گؤره اؤدوللر قازانمیش.
مرد خسته»نی اوخودوم اوندان. سمیه نوروزی» ترجمهسی ایله.
کیتاب قطعا اوخوماغینا دیر.
هر کیتابین اوخوماغیندا آدام اؤزونو بیرجور صفحهلرده گؤرور، یوخسا یازیلمیش اتمسفرده اؤزونون ده نفس چکمهیینی حیس ائدیرسه؛ دئمک کیتاب اوغورلو. و بو دا عینن ائله! یا هرحالدا منه اؤیله گلمیش.
اوخوماغینی اؤنریرم.
اویغور بیر "بالا" ایله تانیش اولدوم. بیرآز چکدی بیربیریمیزی آنلایاق. الآیاق دیلی ایله، تورکجه، اویغورجا، چینجه، اینگلیسجه . آنجاق یاریماقیرچ آنلاییردیق بیربیریمیزی. دانیشیغیمیزن چوخو دا گولوشلر آراسیندا ایتیردی، آنلاشیلماز قالان سؤز ساولاری اؤرتباس ائتمک اوچون. گؤزلرینده جانلی بیر قارالیق وار. اوینار دورور، گؤزللیک ساچیردی.
بالا» اویغور دیلینده، بیزلره رغمن، تمامن مثبت آنلامدا، اوشاقدان توت اورتا یاشلی آداما دئییلیر. فخرله ایشلَنن جینسیت دیشاری بیر دئییم!
تورپان شهریندن، شینجیانگ بیلیمیوردونا اوخوماغا گلن بو بالا»دا بیر صافلیق بیر تمیزلیک واردی کی اؤزونو ده ازیب یوروردو. دئدییی کیمی کافر»لردن خوشو گلمیر! اونلارلا اوتور دور ائتمک ایستهمیر، آنجاق قاچیلماز دورومدا ایدی. اونو گؤرن کافر»لر آمما آچیق قوجاقلا قارشیلامیش، اونونلا مهربان ایدیلار. آرادا بؤیوک چات اولدوغونا رغمن بالا» یاشاییردی، آنجاق ایچدن ایچه بؤیوک چکیش برکیشده ایدی. اونلاری سئومیردی. آمما کافر»لر بو سئومهمهیی باشقا یوزور اینجیییردیلر. بالا» ایسه باشقا بیر دورومدا اینجیک!
بو آرا گؤزللیک و خوش گؤرونوشلوک (ایچینده یئتَری قدر ایچدنلیکله دوغال صافلیق و صمیمیلیک اولاراق) اونو ایستملی ائتسه ده ائدهبیلمهمیشدی راحت ائتسین اؤزونو. دویغولاری ایله بؤیوک چاتدا یاشاییردی بو بالا.
سونرالار بوتون ایلگینی، بیردن بیره، کسدی. یوخ اولوب گئتدی منیم دونیامدان. بو کسیلمک بیرطرفه ایدی، آنجاق هله ده گومان ائتمیرم ایچدن بو کسمهیه قرار وئرمیشدی. آنلادیم بوتون اویغور دوستلاریم ایلگیلرینی کسیبلر!
داها خیاباندا دا اونلارلا گؤروشوب دانیشماق یاساق اولموشدو ائلهبیل! یابانجی یاساق!! اؤزلجه "موسلیمان" بیر اؤلکهدن گلمیش یابانجی. و بیردن بیره اویغورلار شهرینده اویغورلارا یاساقلانمیش بیر یابانجی حیس ائتدیم اؤزومو.
نوستالژیده یاشاماق!
بیر: نییه نوستالژی کلمهسینی ایشلهدیرم؛ حال بوکی بیزیم نیسگیل» دئیه بیر تئرمینیمیز وار!
آمما نیسگیل، یا چوخ ایشلهندیییندن یا آز ایشلهندیییندن، قونوموندان جایاراق بیرجور قاورام داریسقاللیغینا اوغراییب. نیسگیل بیزده درد ائتمه» (بیر اولایی خاطیرلاییب اونون آغریسینی چکمک) آنلامیندان ایشلهنیر چوخراق.
بیر طیف قائل اولساق منفیدن مثبته (گئنیش آلاندا، خوش و شن دویغولاری مثبت و غم کدر دویغولاری منفی توتورساق) بیز نوستالژی»ده او طیفین "منفی یاریسی"نی ایشلهدیر آنلاییریق و نه یازیق کی اونون اوبیرطرفینی هر حالدا قوللانمیر یوخسا هئچ آماجلامیرق دا دانیشیغیمیزدا.
مثلن منیم مدرسهیه گئتدیییم ایللرین بیرینجی گونلری (خوش کئچمیش اولورسا!!) یادیما توشوب اونونلا فرحلهنسم! عجبا بو خاطیره بیر نیسگیل» اولابیلر می؟ اؤیرنجیلیک زامانلاری و قیزاوغلان داغا داشا گئدیب یوخسا کیلاسدان سونرا کافهنین قاباغیندا بیرگه اوتوروب دانیشیب گولوشمهلریمیز گونلری ایندی ایشلهدیییمیز چتین گونلرده (بورج و قیسطلریمیزله برابر) خاطیرلاییب نارین بیر گولومسهمه قونسا دوداغیمیزین اوجونا؛ عجبا بو نیسگیل» می؟
ایندی! او خاطیرهلری آنیمساییب خوش گونلریمیز کئچیب گئتدی» دئیه و آرتیق قوجالدیق» دوشونسک و بیر قات داها خودوکلهنسک! بو دورومدا نئجه؟ یئنه بو بیر نیسگیل» اولور مو؟
دوغرودور؛ توک یوغونلوغوندا آرا وار بو نیسگیل»لرین بیزه دادیزدیران دویغولاردا.
جاواب هر نه اولور اولسون (نیسگیل یوخسا نوستالژی)؛ نظره گلیر بیز بو دورومدان (نوستالژی یوخسا نیسگیل دوستاغیندان) چیخان اینسانلارا بنزهمیریک!
ائله ایسه: کئچمیشده می یاشاییریق بیز؟
ـ کئچمیشده دئییل، کئچمیشین دؤنمهیینی ده آرزیلامیریق. دولاشیق بیر دوروم. ایندیکی زامانی هله قبول ائلهمهمیشیک (یا هله آنلامامیشیق) گلهجهیه اینانمیریق (تانیمیریق، گؤروشوموز یوخ اوناگؤره) و کئچمیشی ده بیرجور آتلامیشیق!
یازیدان سونرا:
تحصیلیمین بیرینجی گونلری دئییل؛ بیرینجی ایلی منه عذاب الیم» ایدی. فارسجا بیلمیردیم. همن یای کؤچموشدوک قوما! 1370ده بوتون محلهمیز تورک اولا اولا، مدرسهده کیمسه تورکجه دانیشمیردی! ایلک گونلر لال و کار ایدیم. بیرآزدان سونرا فقط لال. سونرالار کی دیل آچدیم هله چوخ دالی ایدیم کیلاسداشلاریمدان.
چئوریسینی سئچکین سئلوینین یاپدیغی جان یایینلاری 2005 تاریخلی 27جی باسقیسینین آرخا قاپاغیندا قارسیا مارکئزین آغزیندان بو سؤزلر یئر آلماقدادیر:
یوز ایللیک یالنیزلیقی یازماغا باشلادیغیمدا، اوشاقلیغیمدا منی ائتکیلهمیش اولان هر شئیی ادبیات آراجلیغییلا آختارابیلهجهییم بیر یول بولماق ایستهییردیم. چوخ قسوهتلی قوجامان بیر ائوده، تورپاق یئین بیر باجی، گلهجهیی سئزن بیر بؤیوکآنا و موتلولوقلا چیلغینلیق آراسیندا آیریم گؤزائتمهین، آدلاری بیر اؤرنک بیر ییغین قوهوملوق آراسیندا کئچن اوشاقلیق گونلریمی صنعتسل بیر دیلله آردیمدا بوراخماقدی آماجیم. یوز ایللیک یالنیزلیقی ایکی ایلدن داها قیسا بیر سورهده یازدیم. آمما یازی ماشینیمین باشینا اوتورمادان اؤنجه بو کیتاب حقینده دوشونمک اون بئش، اون آلتی ایلیمی آلدی. بؤیوکآنام، ان آجیماسیز شئیلری، قیلینی بیله قیپیردامادان، سانکی یالنیزجا گؤردویو شئیلریمیش کیمی آنلاتیردی منه. آنلاتدیغی اؤیکولری بو قدر دَیرلی قیلان شئیین، اونون دویغوسوز تاوری و ایمگهلریندهکی زنگینلیک اولدوغونو قاورادیم. یوز ایللیک یالنیزلیقی بؤیوکآنامین ایشته بو یؤنتهمینی قوللاناراق یازدیم. بو رومانی بؤیوک بیر دیقت و کئیفله اوخویان، هئچ شاشیرمایان سیرادان اینسانلار تانیدیم. شاشیرمادیلار، چونکو من اونلارا حیاتلاریندا یئنی اولان بیر شئی آنلاتمامیشام. کیتابلاریمدا گرچکلییه دایانمایان تک جومله بولمازسینیز.»
Çevirisini Seçkin Selvi'nin yaptığı Can Yayınları 2005 tarihli 27. baskısının arka kapağında García Márquez'in ağzından şu sözler yer almaktadır:
"Yüzyıllık Yalnızlık'ı yazmaya başladığımda, çocukluğumda beni etkilemiş olan her şeyi edebiyat aracılığıyla aktarabileceğim bir yol bulmak istiyordum. Çok kasvetli kocaman bir evde, toprak yiyen bir kız kardeş, geleceği sezen bir büyükanne ve mutlulukla çılgınlık arasında ayrım gözetmeyen, adları birörnek bir yığın hısım akraba arasında geçen çocukluk günlerimi sanatsal bir dille ardımda bırakmaktı amacım. Yüzyıllık Yalnızlık'ı iki yıldan daha kısa bir sürede yazdım. Ama yazı makinemin başına oturmadan önce bu kitap hakkında düşünmek on beş, on altı yılımı aldı. Büyükannem, en acımasız şeyleri, kılını bile kıpırdatmadan, sanki yalnızca gördüğü şeylermiş gibi anlatırdı bana. Anlattığı öyküleri bu kadar değerli kılan şeyin, onun duygusuz tavrı ve imgelerindeki zenginlik olduğunu kavradım. Yüzyıllık Yalnızlık'ı büyükannemin işte bu yöntemini kullanarak yazdım. Bu romanı büyük bir dikkat ve keyifle okuyan, hiç şaşırmayan sıradan insanlar tanıdım. Şaşırmadılar, çünkü ben onlara hayatlarında yeni olan bir şey anlatmamıştım. Kitaplarımda gerçekliğe dayanmayan tek cümle bulamazsınız."
یولیسسئس
جیمز جویس
چئویرئن: نوزاد ارکمن
"جویس، یولیسسئسی یازارکن، ایلک اولماسا بیله، یئنی بیر یازینسال بیچیم قوللانماق ایستهمیشدیر. دوبلینده، 1904 ایلینده یاشایان اورتانین آلتینداکی صینیفدن کیشیلری آلمیش، هازیران (خرداد) آیینین باشلانقیجینداکی بیر گون بویونجا، سادهجه نهلر یاپمیش اولدوقلارینی دئییل، نهلر دوشونموش اولدوقلارینی دا آنلاتمیشدیر. "منه ائله گلیر کی، جویس، شاشیرتیجی بیر باشارییلا، سورکلی اولاراق دییشن کالئیدوسکوپیک بیلینج ائکرانیندا، هم سیرادان مَمهنی، هم ده لاپ درینلردهکی (بیلینجآلتی) ممهنی یانسیتابیلمیشدیر." بو سطرلر بیر الهشتیری یازیسیندان دئییل: یارغیج (قاضی) جان م. وولسئی[1]ین، 8 آرالیق 1933 گونو، آبد[2] (آمئریکا بیرلهشیک دؤلتلر) حکومتینین "موستهجنلیک گرکچهسی ایله توپلاتما قراری آلدیغی یولیسسئس ایچین وئردییی قرارینداندیر. "یولیسسئس بیر یولچولوق. (.) هامیمیزین یاشام ماجراسینی سیمگهلَین بیر تینسل ـ تنسئل یولچولوقدور بو. "یولیسسئسی چئویرمک ده بیر یولچولوقدور ـ هئچ بیتمیجک. او تانیمسیز لابیرئنتده (دهلیز) آجیماسیز دئولرله قاپیشماق، فتتان دنیزقیزلارییلا اویناشتیم، دوبلین اینسانلارییلا نه اویونلار اوینادیم، کئچیدلری ایله یولداش اولدوم، جویسون یولوسئسینی دینلهدیم ده دینلهدیم، بیر مِستر بلووم[3] اولوب چیخدیم." بو سطرلر ده "یولیسسئس"ی "تورکجه"یه چئویرن نوزاد ارکمندن. قیرخ ایلدیر سورن بو یولچولوق، بیتدی نهایت. گرچک بیر "کلاسیک" (هرکسین بیلدییی، کیمسهنین اوخومادیغی) نهایت تورکجهده: شیمدی یازینین چئوریسی بورادا: ایشی گوجو بواخیب اوخویاجاقلار ایچین!
بونلاری "انیس باتور" کیتابین "اؤنسؤز"ونده یازمیش!
ایللردیر جیمز جویس یازان "یولیسسئس/اولیس"ی گؤزلهدیم؛ بیر چاره بولوب اونو نئجه اوخویاجاغیمدان اومید قیردیم (انگلیسجه متنینی تاپدیم دا، چالیشدیم دا، اوخویا بیلمهدیم)؛ منوچهر بدیعینی گؤزلهدیم (1371دن بویانا هله ده کی وار باساجاق ترجومهسینی. باسمادی/ باسانمادی/ قویمادیلار) سونرا کسیم قیریق ترجمهلر اویان بویاندان اوخودوم، آمما اولمادی. بونلار هامیسی وار دا "یولیسسئس" یوخ! حتی 17جی بؤلومونو یایدی منوچهر بدیعی؛ آمما اونون اوخوماغیندا نه حظ! بوللو مقالهلر اوخودوم رومانا گؤره آنجاق اؤزو ائلهبیل اوزاقدان، داغ باشیندا، دوروب گؤز وورور دا واریلماز اولموش.
ائشیتدیم "ناباکوف"و ترجمه ائدیب افغانستان چاپخانالاری طریقی ایله بیزه چاتدیران "اکرم پدارمنیا" "یولیسئسس"ین ترجومهسینه قالخمیش. بیرینجی جیلد ده بیر ایکی آیدیر چیخمیش! (آلت یازیسی و آچیقلامالاری چوخ اولدوغو ایچین آلتی جیلدده بیتهجک رومان) آمما او دا ایرانا گلیب چیخمایاجاق! یاییمچی سؤز وئریب آلتی آیدان سونرا الکترونیک نوسخهسینی پولسوز اولاراق ایرانلیلارا وئرسین.
بونلار بیر درد اولاراق هردن قالخیب قاریشیب قایناشیب سونرا بیرآزدان (هله ده واریلماز اولدوغو عقله گلرک) ساکینلهشیب اونودولوب. آمما.
تورکیهده.
تورکیهده آختاردیم؛ اوچ ترجمه بو روماندان وار! اونلارین بیریینه "انیس باتور" اؤنسؤز و آرخاسؤز یازمیش! اونو رئداکته ائتمیش! دئدیم نه گؤزل. ائلهبیل "یولیسسئس"ین سونوندا اوخونولما زامانی گلیب چاتیر.
تورکجه چئورینی آراییب دوردوم. هئچ یئره الیم چاتمادی. نهایت کیفیتسیز و صفحهدیزیسی اولمایان بیر پی.دی.اف.ـه راستلادیم. اونو نئجه الدن وئریم؟ کاغاذا کؤچوروب کیتاب شکلینده صحافی ائلهتدیردیم.
آمما دوغروسو بونون دا اوخوماغی او آرادیغیم حظی وئرمیر! ایستانبول تورکجهسی هله ده چتین (او دا بئله چتین بیر رومان ایچین)؛ چوخ آغیر گئدیر قاباغا. کیتاب دئییل (کیتاب شکلینده دئییل. دیزانی زادی یوخ! پرینت آلمیشام آمما)؛ لاتین الیفباسینا هله ده آلیشمامیشام. هرنهدن اویانا. چتین.
بوغاناق» رومانین آلتینجی بؤلومونده، 195جی صفحهده بئله اوخویوروق:
کئچی جان هاییندا قصاب پی آختاریر. من نه حالدا بی نه حالدا یانی گلیب مننن مییاعات اولا نئجه اولی اوغلیم اولاندا جان جاننان آیریدی باش باشدان نه بیلیر نه چم ایندی کئفلهنیر کی ددهمه یانچییام دای همراه دیین یوخ نه همراه تمراهیدی؟ هر مریضه بیر بوینی یوغون یئنگه قوشیسوز کی نئینییه؟ مریضین باشین توتا؟ ددهسین یاندیرا؟ قارراقار قورراقور هیرراهیر زهر درد نهدی؟ پرسداررار آزیدی سوز ده بی یاننان نه دئییسوز آخی؟ بیماریستان دیی کی ماتی مئیخاناسیدی ماتی مئیخاناسی دیین یوخدی اگر مریضه یئنگه لازیمدی به بیر بئله پرستار نهیه گرحدی؟ ایت خیلی کیمین هورکوتمویونجه سایماق اولمیر باخیسان هئی آغ کؤینحلیدی کی آششیغینان بالابانچی کیمین بیربیرینین دالیجا بیدی هیرناشا هیرناشا کئچیر بیماریستان دولاندیرماخ دیی بو اویون اویناماخدی اویون اویناماخ پیشیح بزهمحدی آدام نه دئسین آخی» (ملکنژاد، 1396:195).
سیرایلا بیربیرینه دوزن مثللر و آتاسؤزلر ایله دردلرینی دیله (بیلینج آخیشینا) گتیرن آنلاتیجی، سایدیقلاری درددن باشقا دیله گتیرمهدیی دردی ده گؤستریر (دئمیر). بوغاناق» تمامی ایله نئچهبویوتلو بیر روماندیر؛ اوست قاتلاری کئچیب درینه جومساق، دیل قونوسودور بو رومان. دردلر ایچینده بوغولان آنلاتیجینین درین دردلریندن بیری ایسه دیلدیر. سؤزلرینی آنلاماق ایچین اوخوجونون کولتورل کودلارین آنلاییشینا وارماسی گرک. بو اوزدن آنلاتیجی دیل»ین قاتلارینی گؤسترمهلیدیر؛ بویلو بوخونلو. آدام نه دئسین آخی» ایفادهسی ایسه، بئلهلیکله، نئچه بویوتلو آنلام قازانیر سوندا؛ نه دئسین آخی.» آنلاتیجینین اومودسوز اولدوغونو یئتیررک، آدام یاد کولتورون ایچینده دیل خزینهسینیندن نئجه یارارلانسین؟» کیمی بیر باغیرما وار؛ یالنیزلیق یوکسکلییینده غریب بیر چیغرما. کیتابین سونولوش بؤلومو ایسه آچیق آیدین گؤستریر بونو. بو اوزدن سؤزلرین سونوندا گلن آدام نه دئسین آخی.» ایفادهسی دفعهلرله اوخوجونون باشیندا یانقیلاناراق گئدیب قاییدیر.
اوسته گتیردیییم یازی، یازماغیندا اولدوغوم مقالهنین بیر پارچاسیدیر.
کیتابی فیدیبوک موفته قویموشدو. دانلود ائلهدیم. اوچیوز قیرخ صفحهدی، فیدیبوکدا سگگیز یوزدن آرتیق ایدی. گونده بیر یا ایکی متفکردن اوخودوم، و سونلاریندا داها چوخ اوخودوم. یاخشی کیتاب ایدی. تقریبا آلن دوباتنین اؤز سبکینده یازیلار ایدی و چوخو دا تکراری (قاباقلار اوچ کیتاب آلن دوباتندان اوخوموشام) نه ایسه چوخلاری ایله تانیش اولدوم و یاخشی شئیلری ده وار ایدی. اول ده گومان ائتمیردیم کی یاخشی اولا (چون موفته قویموشدو فیدی بوک) آمما هر حالدا قویدوغوم وقتینه دییر.
Oct 24, 2018
کیتابی فیدیباکسدا اوخودوم. اوخویوب قوتاراندان سونرا گؤردوم کی باشقا ترجمهسی ده وار نه ایسه او ترجمه فیدیباکسدا یوخ. بو کیتابی مصطفی ملکیان اؤنرمیش. چوخ گؤزل اؤلوم قونوسونا توخونموشدو. چوخ لذت آلدیم. باشقاسینین اؤلومو بیزیم دریمیزین جیزیلماغی کیمی ده دویولمور. و بو چوخ هوندور بیر قاورامدی. رومان چوخ گؤزل یازیلمیش.
(Oct 20, 2018)
رومان چوخ گؤزل. دولو احساس. دولو گؤزللیک. اوقدر گؤزل ایدی کی فیدیباکسدا یوزونجو صفحهده بیلدیم نه خبردی شوک اولدوم. نه قدر دویغولاری گتیره بیلمیشدی. چوخ گؤزل قوتاردی. چوخ گؤزل باشلامیشدی. دونیاسی کاملا تخیلی دونیادی، نه ایسه هئچ بیر اذیت ائدیجی عنصری یوخ ایدی. عموما من بئله رومانلاری خوشلامارام، آمما بو ایشی قورو باشقا. دونن مهر آیین ییرمی دوققوزوندا قوتاردیم.
(کئچن یازیلاریمدان 2018/21/Oct)
باشین ایچین بیر ترحوم قیل کی سرگردانینام / قادیر جعفری
غلبت الروم. بو آیهدن تفسیر چیخاردانلار چوخ آچیق ایکی سؤزدن عیبارت اولان بو خبری جوملهیه روما ایرانا غلبه چالاجاقدیر» دئیه یازمیشلاردیر. رحمتلیک پورپیرار آخی بو ایرانی هاردان سوخورسونوز بو ایکی سؤزدن عیبارت اولان آیهیه دئیردی. باخ ایندی تندیر قیزیشیب. قونویا بیر داها دؤنمهیهجکدیم. دؤنمک ایستهمهدییم اوچون دئییل، یئترینجه واخت آییرا بیلمهدییم اوچون. آنجاق بیر نئچه یئرده غفور امامیزادهخیاوی شخصی فیلرینی منیم آدیما وورماسی منی شاشیرتدیغیندان قوجوندوم. غفوربی ایکینجی جوابیهسینده اوتای خالقی، یازیچیلاریندان روسجا سؤزجوکلری اؤیرندییینی منیم دیلیمدن یازیمیشدیر. شوبههیله یازیمی بیرداها اوخودوم. خودایا بیزه یاغیش. سانیرام بارماق سایینا یاخین اوخوجولاریمیز، اوتایلی یازیچیلار، خالقلاری ایله برابر تحصیل آلدیقلاری دیلده یازیردیلار» سؤزونون آنلامینی، غفور بی کیمی، خالقیمیز قوزئیده یازیچیلاریمیزدان روسجا اؤیرهنیر دئیه آنلامامیشلار.
بو بوردا دورسون. دوستوموز غفور امامیزاده یوزومویلا ایکی نتیجهیه واریر. بیری سیزین. آنجاق بیرینده آذربایجان خالقینین موطالیعه اهلی اولمادیغینی وورغولاییر. منسه یازیمدا موخاطبلریمیزین خاص و آزاجیق اولدوقلاریندان باشقا بیر سؤزمو دئمیشم؟ بیز بیربیریمیزه یازیریق عومومیتله (گئنل بیزده بویورق بیچیمینده بیر فعلدیر. تبریزلیلر آراسی گئنلتمک بام باشقادیر. هر حالدا عومومییتله معناسیندا ایشلنمهسینه قوشقولانیرام). اوخوجولاریمیز تاپیلیرسا یازیچی، شاعیر، میللتچی و میلیوندا بیر عادی کوتله دیر. ۵۰۰ جیلد قیریمیزیمی ساتماق دوغروسو اوتوز میلیونلوق خالقا اوزوجودور. آنجاق دیلسیز خالقی قیناغا توتماق دا دوغرو دئییل. باخ ایندی من، سن، او و تئلفون» سانیرام هارداسا مین جیلددن چوخ ساتمیش. دئیک گونئیلیلر روسجاسی اولان متنی داها راحاتمی آنلادیلار؟
ادامه مطلب
گؤزو بوز بیری. / شریف مردی
هه؛ اؤزودور. ایندی گلدیک بیربیریمیزین یاخینلیغیمیزا و برابرجه دوشونمهیه باشلاماق دورومونا. سؤزو اوزاتمادان اوزرینده دایاندیغیم نئچه نکتهنی آچیقلاییم:
بیر: الهشتیری آلانیندا بیر اینسان»، متنی ایجاد ائدن مؤلف» و متن» وار آرادا؛ الهشتیرمن اله الدیغی قونو ایسه اوچونجو (متن) اؤزنهدیر. ان آزی من توتدوغوم یؤنتم یا اونا اییک اولدوغوم دوروم بئلهدیر. یعنی A بیر اینسان اولاراق، A’ (آ پریم) مؤللفدیر؛ ایجاد ائتدییی متن ایسه تام باغیمسیزدیر بو ایکیدن. بونلار بیربیریندن فرقلیدیر هر حالدا، الهشتیرمن ایسه آ پریمه قاییداراق متنی الهشتیرمکده بیر دستک اولاراق یارارلانیر یالنیز. بو اوزدن اؤزل بیر آدا ایشاره ائدرک سؤزلری دئمکده بیر اینسان اولاراق (شخصیتی، بویو بوخونو بللی اولان اؤزنه)ـیه کسین ایشاره ائتمکدن اؤزومو یان ساخلاماقدایام.
ایکی: یوخاریدا متنی اؤزنه» اولاراق وورغولادیغیمدا نئجه متنین صُلب و سرت دئییل ده دیری بیر اولغو اولدوغو گؤروشومه قاییدیر. البته متن دوغولدوغوندان اعتبیارن (آ و آ پریمی وئجینه آلمادان) اؤز یولونو گئدهجک. بو اوزدن متن آدلانان بو وارلیغین دوغولدوغوندان سونرا آپریمین اونا آسلاناجاق هئچ قوتسال بیر دستک یوخدور نوخدالاماق ایچین! ایندی آپریم امیندیر سؤزونون یورومو نهدیر یوخسا آرخایین، هئچ فرق ائتمز.
ادامه مطلب
دوز یول هارداندیر؟ / غفور امامیزاده خیاوی
بیلدییینیز کیمی معیار دیل، اورتوقرافی فرقلیلییی، اوتای آذربایجان و ایستانبول تورکجهسینین نجور ادبی دیلیمیزله ایلگییه کئچمهسی کیمی موضوعلار، ادبیات چئورهلریمیزده فرقلی باخیشلارلا آلینان و یانسییان گوندم مسالهلردن بیری اولاراق گؤزوموز اؤنونده سرگیلهنمکدهدیر.
بو قونودا آز دا اولسا، آرادا سیرادا مقالهلر یازیلمیش، یازارلاریمیز دا بعضن، اؤز باخیشلارینی یئری گلدیکجه اوخوجولاری ایله پایلاشمیشلار.
کئچن دؤنهکی قیسا یازیمدا، سایین شریف مردینین جوابیهسینین اولینده دوغرولوقلا ایشاره ائدیب سیرالادیغی کیمی، بیر چوخ مسالهلردن سؤز ائتمیشدیم. یازینین اولینده ده "بو قونولاردا چؤزوم یوللارینی بیلن بیریسی کیمی چیخیش ائتمک قصدینده اولمادیغیم" وورغوسو ایله، "سادهجه بو قونودا اولان باخیشلاریمی و شخصی تجروبهلریمی آچیق آیدین و سانسورسوز بیر شکیلده اورتایا قویماق" نیتینده اولدوغومو اوخوجولارلا پایلاشمیشدیم.
طبیعی کی کئچید دؤورونو یاشایان دیلیمیز، باخیش فرقلیلییی و نئچهسسلیلیین رسمیته تانیندیغی دئموکراتیک بیر اورتامدا و سانباللی ادبی اثرلریمیزین بول بول یارانیب اوزه چیخدیغی بیر فضادا دیرچهلیب بویا باشا چاتاجاقدیر. ایستهدیییمیز یئره چاتانا قدهر، اورتالیقدا گرگین بیر دورومون یارانماسی دا کامیلن طبیعیدیر، آنجاق یازارلاریمیزین بو دورومون قاباغیندا سوسمالاری و هر نهیی اولورونا بوراخمالاری هئچ ده طبیعی نظره گلن بیر شئی دئییلدیر.
ادامه مطلب
لاخلاتماق لازیمدیر. / شریف مردی
نئچه گون اؤنجه ایکی اؤیکو توپلوسو یاییملانمیش غفور امامی زاده خیاوی ایله شعرلری و دوزیازیلارییلا اینتئرئنت اوزره تانیدیغیمیز قادر جعفری آرالاریندا کامئنت اولاراق یازیشدیقلاری، غفورون ساده یازماق چتین می، چتین یازماق می ساده؟» باشلیقلی یازیسیندان باشلاناندی؛ سؤز البته آغیزلاردا دولانیب قلملردن سیزاراق ایللر بویو بلیرلی بیر یئره وارمادان گلیب چاتمیشدیر. بورادان یولا چیخاراق بیر نئچه نوکتهیه اشاره ائدهجهیم.
ایلک سورون قونونون سورونساللاشماغیدیر. سایین غفور ایلک یازیسیندا ال اوستو اولاراق هیجان ایچینده شعریمیزده موخاطب، دوشونجه، دیل، شعریمیزده او آنلار، قورولوش و ترکیب یالنیشلیقلاری، دیقتله سئچیلمهمیش کلمهلر، چکیجیلیک، شخصی دیل، کلمهلره ایستهدییی و خوشونا گلن مفهومو چاتماق، ساده، موبهم، چتین و آلینما کلمهلر ایشلهتمک، ایستانبولجا و روسجا کلمهلر، بو تای آذربایجان تورکجهسی، یئرهل و بؤلگهسل عونصورلارین ادبیاتیمیزدا اؤن پلانلارا گتیریلمهسی. کیمی قونولارا توخوناراق، یئرلی لهجه و کلمهلریمیز شعریمیزه یول آچمالی و ادبیاتیمیز مستقل و بؤلگهسل بیر کیملیک قازانمالیدیر» سونوجا واریر. بئلهجه شعریمیز هاچان اوغرادیغی بو شخصی سمبولیک دیلین الیندن قورتاراجاق؟ موبهم یازماق نه زامان حاقسیزجا یوکسهلدییی بو مسلط موقعیتیندن آشاغی ائندیریلهجک؟ ساده شعر هاچان او موبارک آددیملارینی ادبیاتیمیزا باساجاق؟» دئیه شعریمیزین لنگئیستن هیوزلارینی، کارل سئندبرگلرینی، اورهان ولیلرینی» آرزیلایاراق هارایا چاغیریر.
ادامه مطلب
ادبی دیلیمیز نجور اولمالیدیر؟ / ایکینجی بؤلوم / غفور امامیزاده خیاوی
اصلی مساله بو دئییل کی میللتیمیزین ادبیاتچیلارین دیلینده دانیشماغینی (البته بونا ایمکانیمیز دا یوخدور) و یا ادبیاتچیلاریمیزین میللتین دیلینده یازماغینی (بو دا دوغرو بیر ایش دئییل، چونکو بو خالق، اون ایللر بویودور دیلینین اصیل اؤزهییندن اوزاق دوشوبدور)، انتزاعی بیر مساله کیمی کاغیذ اوستونه گتیریب حل ائدک. اصلی مساله، یازارلاریمیزین ایندیکی دورومدا (بلی، ایندیکی، دیلیمیزین اوخونماماسی و حاکمیتین سیخما بوغماسی آلتیندا) خالقی اؤز اثرلرینه جلب ائتمهلری و چئشیدلی یوللارلا اونلاری اؤز دیللرینه یؤنلتمهلری مسالهسیدیر. بو، ایندیکی دورومدا، اونلارین ان باشدا گلن مسؤلیتلریندن بیریدیر.
یازارلاریمیز آیین شایین بیر گوشهده لم وئریب، ی فعاللاریمیزین دیل قونوسونداکی چالیشمالارینین سونوجا چاتماسینی، اؤنجه دیلیمیزین رسمی اولماسینی، سونرا دا اؤزلرینین دَبدبه ایله عرصهیه تشریف گتیرمهلرینی گوددوکلری خیالی فضالاردا، تاریخی وظیفهلرینی اونوتموش اولورلار. اونلار نجور اولورسا اولسون، بو دیلی خالقین ایچینه آپارمالیدیرلار و بو یولدا همشه اؤن سیرالاردا اولمالیدیرلار.
یازارلاریمیز "بیز ایستهسک ده ایستهمهسک ده خالق بیزیم یازیلاریمیزی اوخومایاجاق" کیمی سؤزلرله انفعالا یؤنلمیش اولدوقلاریندان باشقا هئچ نهیی ثابیت ائدهنمزلر. بیر یازار اولاراق یاشادیغیمز بو چاخناشیقلی دورومدان چیخماق اوچون شخصی چؤزوم یوللاریمیز اولمالیدیر. هرهمیز دیلیمیزین میللتین ایچینده چیچکلنمهسیندهکی وظیفهمیزی یئرینه چاتدیرمالیییق. ادبیاتچیلاریمیز ی و اجتماعی مسالهلردن بونجا گئری چکیلمهمهلیدیرلر.
ادامه مطلب
ادبی دیلیمیز نجور اولمالیدیر؟ / بیرینجی بؤلوم / غفور امامیزاده خیاوی
بو مطلب، اصلینده سایین قادیر جعفرینین، منیم ادبی دیلیمیزله ایلگیلی بیر یازیما جوابیه اولاراق یازدیغی بیر یازیسینا، ایکینجی جوابیه کیمی قلمه آلینمیشدیر.
من بو یازیدا، بو قونودا اولان باخیشلاریم و شخصی تجروبهلریمی آچیق آیدین و سانسورسوز بیر شکیلده اورتایا قویموشام. باشقا شاعیر و یازارلاریمیزدان دا، بو اؤنملی مسالهیه قاتیلمالارینی، بو قونودا اولان باخیشلارینی مکتوب اولاراق پایلاشمالارینی تمنا ائدیرم.
سؤزومو بیر خاطیره ایله باشلاییرام:
۱- یاشماغین ایکینجی ساییسینی چیخارتدیغیمیز گونلر، خییوودا تزهجه تانیش اولدوغوم بیر اؤیرهنجی دوستوملا دانیشدیغیمیز سیرادا، دوشوندوروجو بیر مساله ایله قارشیلاشدیم. سؤزون تام آنلامیندا ادبیاتین عادی موخاطبلریندن ساییلابیلهجک دوستوم، یاشماغین ایکینجی ساییسینی ائله ایلک صفحهسیندن باشلاییب، دیلیندن باش آچدیغی مطلبلرینی ماراقلا اوخویوب باشا وورموشدو. آنجاق ایللر بویو یازیب اوخودوغو فارس دیلینده اولدوغو اوچون، یازیلاری اوخوماقدا زورلاندیغیندان، بعضی مطلبلردن واز کئچمیشدی. موخاطبلرین چوخونا اؤزگه گلن، چتین کلمهلری یاراشیقسیز بیر بیچیمده ایچینه یاغدیردیغیم او ساییداکی منیم مقالهلریم، بو "واز کئچیلمیش"لرین ایچینده ایدی.
او گوندن بری باشیبوشلوغو بیر یانا بوراخیب، موخاطب قونوسوندا آرادا سیرادا دوشونمهیه باشلادیم. یازیچیلیقدا جیددیلشدیییم سونراکی ایللرده، بو قونو، دوشونجهلریمین اساس مرکزینده یئر آلان مسالهلردن بیرینه چئوریلدی. بو موددتده بؤرکومو قاباغیما قویوب اؤزومدن دؤنهلرجه سوروشدوغوم "کیمه یازیرام" سؤالی اوزهرینده دوردوغوم، بونا شخصی اولاراق بیر جوابلار تاپدیغیم و بونلاری، یئری گلدیکجه بعضن ادبی درگیلرده ده یاییملادیغیم آز اولمامیشدی.
اؤزومو آلداتمامالی ایدیم. من تکجه اؤزومه و اورهییمه یازمیردیم؛ بؤیوک بیر اؤلچوده، باشقا اینسانلارین دا ذؤوقونو اوخشاماق و اونلارین منی تایید ائلهین باخیشلارینی قازانماغین دا آرزوسوندا ایدیم. من تکجه اؤزومه و بیر نئچه یاخین_اوزاق دوستلاریما یازماقلا قانع اولان او آلچاق کؤنوللولره (بلکه ده اوجا وللو، کیم بیلیر؟) قوشولماق اوچون گیرمهمیشدیم بو یولا. من ده باشقا یازارلار کیمی یازیلاریمین گئنیش کوتله طرفیندن قارشیلاندیغی و آدیمین اونلارین قولاغینا چاتاجاغی آرزوسوندا ایدیم.
بو دوشونجه طرزی ایله طبیعی کی موخاطب قازانما یوللارینا دا فی قیلمالی ایدیم. ساده دیلده یازماق دوشونجهسی، ائله بو باخیشدان اورتایا چیخیردی. ایکی اؤیکو مجموعهمی، (اؤزهللیکله ایکینجیسینی) هر زامان ذهنیمین بیر گوشهسینده، هامینین باشا دوشهجهیی بیر دیلده یازمالی اولدوغومو دوشونرکن یازیب باشا چاتدیردیم. عؤمورلری بویونجا ایلک دفعه تورک دیلینده بیر کیتاب اولاراق اله آلدیقلاری قیرمیزیم مجموعهسینین حاققیندا، اوخویارکن بیر خاص چتینلیک چکمهدیکلری و بیر نئچه مورددن سونرا کیتابی اوخودوقلاریندا دیل پرابلئمی یاشامادیقلارینی دیله گتیرن بیر چوخ موخاطبلریم، منه بو قونودا دوز فیلشدیییمین سیقنالینی چوخدان وئرمیشدیلر. قیرمیزیم مجموعهسی یاییملاندیغی ایلده، ۵۰۰ جیلده یاخین ساتدی. موخاطب قونوسوندا بونو اؤزومه اوغور ساییردیم. بونو دئمک ایستهییرم: بیز یازیلاریمیزدا تورکجهمیزی باشارمایان بؤیوک بیر آماتور اوخوجو کوتلهسینی ده نظرده آلمالیییق.
ادامه مطلب
سئویملی غفور بی، اؤنجهدن دوشونجهنیزی داها آچیق و چیلپاق شکیلده اورتایا قویدوغونوز اوچون میننتدارام.
بو تور موباحیثه لرده، قارشی طرفین نئت اولاراق نئجه دوشوندویونو اؤیرهنینجه، دانیشیغین هانسی محورده آخاجاغی بللهنیر. یا سیز دئمیشکن، ایبهاملی دئییل، بئله دانیشیقلار دوز یازییا اساسلاندیغی اوچون، ادبی یازیدان فرقلی اولاراق، آماج ساده دئییمله آنلاتیلمالیدیر. ایندی وورغولادیغینیز موضوعلار اوزره باخیشیمی پایلاشماق ایستهییرم.
یازیلارینیزدا دوشونولن، ساده یازماق ادبی اوسلوبویلا، ساده دیلده یازماق فرقلری دریندن ایچ ائدیلمهمیشدیر. ساده یازماق بیر ادبی آخیم اولاراق، ساده دیلده یازماقلا عینی دئییلدیر. میثال اوچون آدینی چکدییینیز اورهان ولی اصلینده زامانیندا خالقینین دانیشدیغی دیلده دئییل، ساده یازی ادبی آخیمینین بانیلریندندیر. بیلدییینیز کیمی تنظیمات دؤنمینده تورکییهده خالق دیلی عثمانلیجایدی. تنظیمات دؤنهمی، عوثمانلیجادان یاخا قورتارماغا چابالاما دؤنهمیدیر. همین دؤورده ساده یازمایان گوجلو و سئویلن شاعیرلر واردیر.
هئچ نه اینانج قدر اینسانی یانیلتیمیر دئسم، بلکه ده یالان دئییرم. آمما لوطفا اؤزگووهنینیز اولسون، آمما دوشوندویوموز ایناما چئوریلمهسین سئویملی غفور. آذربایجان ادبیاتینین فرقلی آسپئکتلردن فرقلی قورتولوش یولو اولا بیلر.
دیلیمیزین ی قونومو اولوب، خالق مکتبلرده دیلیمیزده تحصیل آلمایینجا، ادبیاتیمیز گونئیده کوتله آراسی یایقینلاشاجاغینا او قدر ده اینانمیرام. اصلینده بیز ادبیاتچیلار بیر بیریمیز اوچون یازیریق. بیر بیریمیزین موخاطبلریییک. بو موضوعدا اؤزوموزو آلداتماساق داها یاخشیدیر.
سیز قوزئی یازارلاری خالق دیلینده یازیردیلار دئیهنده البته یانیلیرسینیز. قوزئیدهکی یازیچیلار خالقلاری ایله برابر تحصیل آلدیقلاری دیلده یازیردیلار دئسک داها دوغرودور. بیز گونئیلیلرسه بوندان محروموق. اونلارین یازیلاریندا گئدن ستول، سکامیا. اؤنجه آذربایجان ادبی دیلینه کئچمیشدیر. آذربایجان خالقینا، روسجا قارشیلیقلار دوغولورکن آنادان گلمهمیشدیر. بیزیمکیلر کیمی دیگر خالقلارلا علاقه و تحصیلله اؤیرندیلر. آمما بو بیزیم سورونوموز دئییل. دیلیمیزه آخیشان بونجا یاد سؤزلر دورورکن، بیز ده گونئیده بو قارماشیقلیغی داها چوخالتساق، سؤیلهدییینیز 1813 دن بری یارانان مسافهنی داها اوزاقلاشدیریب، هانکی قووهلرین خئیرینه آددیملادیغیمیزی، سیز داها یاخشی بیلیرسینیز. آیریجا بیلدییینیز کیمی قوزئیده حاضیردا بو مسافهنی قالدیریب و یاد سؤزلری دیلیمیزدن آریتداماغا، آزاجیق دا اولسا، دوشونجه و چابا واردیر. هر حالدا خالقیمیزین آلیشدیغی مدرس، دانیشگاه، نیمکنت و… سؤزلری یازیلاریمیزدا ایشلتمک، دیلیمیزی الیمیزله داها گؤممکدن باشقا بیر شئی دئییلدیر، دئیه دوشونورم.
قوزئیده بوتون دیلیمیزه گلن سؤزجوکلره باخمایاراق، دیلیمیزین سینتاکسی قورونوب. ج.م. قولوزادهدن توتموش، آ. ریضایئو، ائ. افندییئو، ای. موغننا، ج. جاببارلی، م. سولئیمانلی، ای. شیخلی وئ. هامیسی آذربایجانین فرقلی بؤلگهلریندن اولوب، فرقلی لهجهلرده دانیشمالارینا باخمایاراق، معیار ادبی دیلده یازمیشلار. هئچ بیر یازاریمیز :گلیروخ، گلوروک وس. دئییل، هامیسی گلیریک دئیه یازمیشدیر. آمما بیزیم دیل بیلمز گونئینیلر، آغیز و لهجهلری دیلیمیزه گتیریلمهسینی بعضاً بیلمزدن، بعضاً ده بیلهرک، ادبی یارادیجیلیقلاریندا، ایشلهدیب و آنلاتماقدالار. کسینلیکله بونا بیر اولوملو اولای کیمی باخا بیلمرم.
بیر ادبیاتچی و دوشونجه آدامی کیمی، خالقمی بیزه یول گؤسترجک، بیز می خالقا؟ بیز می خالقیمیزا نئجه یازیب نئجه دانیشاجاغینی اؤیرتمهیه چالیشاجاییق، یوخسا خالق می دانیشدیغی یانلیش قورولوش و سؤزلری بیزه تحمیل ائدهجکدیر؟ کیتاب اوخویان موخاطب تاپیلیرسا، ستول سؤزونون نه آنلامدا اولدوغونو بیلمیرسه د، دیرناق آراسی و یا اتک یازیداکی آچیقلامادان اؤیرنه بیلر. هر حالدا بو تیپ سؤزلری یازیدا گئتمهسینین ده نورماللاشماسیندان یانایام.
ادبییاتیمیزدا کئفلی ایسکندر کیمی، ج.م. قولوزاده نوبوغویلا، قلوباللاشان خاراکتئرلریمیز ده اولوب. تهمینه و زاور کیمیلری، آنار ریضادان یاددا قالیب. علی و نینو ایسه قوربان سعیددن. احمد و جاهاندار بی دلی کورده اونودولمور، بکیل ایسه کؤچ ده. بورادا مسله ادبیاتیمیزین دونیا میقیاسیندا دئیهجهیی سؤز دئییل، سؤز بیز گونئیلیلرین بونا ناییل اولماغا تلسمهییمیزدهدیر. البته اؤیرهنهجک چوخ شئیلر و تجروبه ائدهجهییمیز چوخ یوللار واردیر. یازدیغیم قیسا باخیشدا بئله بیر اوبرازلاری یاراتمانین آسان اولدوغونو یازمامیشدیم. بونون اوچون دیلین ایچ قاتلارینا کئچیب، اوزون اوزادی هله اوخویوب، دوشونوب داشینیب، یازیب یاراتماق لازیمدی.
بورادا وورغولاماق ایستهدیییم باشقا بیر مساله، کئچن قیسا باخیشیمدا شعره دور دئمک واختیدیر دئمکله، بعضی دوستلاردا ترس آنلاییش اولاراق ائله دوشونولموشدور کی، داها شعر یازمایاق. کسینلیکله بئله بیر مقصد اورتادا یوخدور. سادهجه شعر و یا دیلله باغلی هر هانسی بیر ادبی تورده، اؤنجه دیلی اؤیرهنیب، سونرا یارادیجیلیغا باشلامالیییق دئمک ایستهمیشدیم. یوخسا شعر و نثر آیری آیری ادبی تورلریدیر و ایشلولری ده باشقا.
قادیر جفری
اوچ گوندور بیر داها باشلامیشام بوغاناق» رومانینی اوخوماغا. بو رومانین یازیلماغیندا پیلله پیلله یازیچی ایله آیاق توتوب یئردیم. من، حمید قرائی و سایین یازیچی (محد ملک نژاد). اوچ بؤلوم اوخوموشام هلهلیک. باشقا آچیلارین آچیلماسینی دئسم یانیلمامیشام بو یئنیدن اوخودوغومدا. رومانا گؤره کیمسهدن بیر سس قالخماییب هله. دونن ائله بونا فیلهشیردیم. نهدن بو رومانا گؤره کمیسه بیر سؤز دئیه بیلمهییب؟ چونکو رومانین آنلاتیسی یئنیدیر. چونکو رومان چتین روماندیر. اوخوماغی ایش آپاریر. گوجدور. بوتون آلیشقانلیقلاری پوزور بو رومانین آنلاتی بیچیمی. او اوزدن هله اؤز اوخوجو کوتلهمیزده اونون آلینماسینا هئچ ده تلهسمیرم. بلکه (ایییمسر باخیشلا) ییرمی ایلدن سونرا اونو یاخشی اوخویان اولدو.
حمید قرائی
یای ایدی. ناهاردان سونرا ساعات ۴ سولاریندا منه مئساژ آتدی کی "حوجام! بیزه گلیب یازدیغیم بیر شئیه باخارسان؟" من ده اونو سیندیرماییب ائولرینه یوللاندیم. ائولری بیزدن یورویهرک بئش دقیقهلیک بیر مسافهده قالیر. هاوا چوخ سیجاقدی. کوچهده ده آز بوز آدام تاپیلیردی.
ایلک تانیشمامیز سید حیدر بیات واسیطایلا اولدو. سیدی تانیمادان اؤنجه ده شعر یازیرمیش. سونرالاری کنددهکی خاطیرالارینی یازماغا باشلادی. یازماغا چوخ هوسلییدی. سید حیدر بی مندن محمد بیه خاطیرالارینین ائدیتینده یاردیمجی اولمامی ایستهدی. او آرالاردا آیاغیمیز محللهمیزین باشینداکی صبا پارکیندا گئجهلری گئدیب اوتوروب صؤحبت ائتمهیه ده یاواش یاواش آچیلیردی. خاطیرالارینین دیلی تام دانیشیق دیلییدی. منیم اؤنریم ده بو یازیلاری استاندارد بیر تورکجهیه اوتوردوب محمد بَیین ده دیلبیلگیسینی گلیشدیرمک استقامتیندهیدی. او اوزدن منه "حوجام!" دئییردی.
انرژیک بیر اینساندی. اؤیرَنمه سورعتی چوخ یوکسکدی. عئینن بیر یئنی یئتمه انرژیسیندهکی بیر آدام آرزوسو ایله اؤیرنیردی. خاطیرالاریندا آنلاتدیغینی بیرنئچه کره ده منه آنلاتمیشدی. اوخوما یازما ایستهیینی و اوخولا باشلار باشلاماز خیاللارینین سویا دوشدویونو چوخ حسرتلی بیر شکیلده آنلادیردی. ائله کی آز قالسین گؤزلری دولسون.
سونراکی آشامادا اؤیکو یازماغا باشلادی. خاطیرالارینی اؤیکویه تؤکمک ایستهییردی. بو سیرالاردا حتی بیرنئچه یارادیجی اؤیکو ده یازدی. سؤز داغارجیغی مکمل ایدی. اوشاقلیغینی تام تورکجه یاشامیشدی. کند شیوهسییله ده دانیشاندا چوخ دوزگون بیر شکیلده جومله قوروردو. آتالار سؤزو، دئییملر وس باخیمیندان زنگینلییی اعلا درجهدهیدی. اؤیکو یازماغا باشلادیغی زامان دا شریف مردی ایشین ایچینه داخیل اولموشدو. شریف ده هرزامانکی کیمی خاص تیتیزلییی ایله اؤیکولرینی اوخویوردو. بو سفر ایکی "حوجا" محمد ملکنژاد ایله یولا چیخیردی. یاشجا بیزدن بؤیوک اولدوغونا باخمایاراق بیزدن بیر شئیلر اؤیرندییی ایچین بیزه قارشی چوخ سایغیلییدی. بو اوزدن گئچمیشی و تام گلهنهیی یاشامیش بیر اینسانی قارشیندا گؤرهبیلیردین. آنجاق بئینی چوخ اسنک بیر اینساندی. الشدیرییه چوخ آچیقدی. بو باخیمدان دا مودئرن بیر شخصیت پروفیلینه صاحیب بیر اینساندی. حتی من و شریفین اؤیکولری و رومانلارینداکی یازیلارینی بیردنبیره بیرنئچه صحیفهسینی سیلمهمیزه و آدینی "بالتالاما" قویدوغوموز شئیه سس چیخارمیردی.
نهیسه ائولرینه گئتدیم. ائوین بری قیسمیندا بیر تکاوتاق واردی. بو اوتاغی دا چالیشما اوتاغی کیمی قوللانیردی. بیز ده هر هفته جوما گونلری اورادا توپلاشیب رومانین ایشلرینه باخیردیق. منه خوشگلدین ائلهدییی یئرده بیله اوجادان گولمهسینی ترول ائدهبیلمیردی. بلکه اؤزو ده اینانابیلمیردی. "حوجام بیر شئیلر یازمیشام." ۱۲-۱۰ صحیفهلیک بیر یازییدی. بوتون یازیلاری کیمی بیلگیسایاردا یازمیشدی. گؤزلریمه اینانمیردیم. اوخورکن آیاقلاریمین یئردن آیریلدیغینی بیله حیسائدیردیم. کومپوزوسیون، تئکنیک و دویغو او قدهر اوستاجاسینا یازیلمیشدی کی اوخودوقجا اوخویاسیم گلیردی. اؤزللیکله بیرینجی بؤلومو اوخویان بیر اوخویوجونون بو گؤروشومه قاتیلاجاغیندان شوبهه دویمورام. اویسا بوغاناقلی و چالخاتیلی بیر دوروم بو قدهر گؤزل قلمه تؤکولهبیلر.
من ده اولایی شریف مردی ایله پایلاشدیم. بؤیلهلیکله "بوغاناق" باشلادی. بو بوغاناغی باشلایان دا محمد ملکنژاد اولدو.
یاشادیغی دردی، آجینی و چیلهنی قلمه آلدی. حیکایهسینی اولوشدورموشدو آرتیق. خالقینین حیکایهسینی آنادیلینه یازیردی. حیکایهسیز بیر خالقین اولمادیغینی و حایاتدا -بو حایات باشدان آیاغا بیر کشمکش اولسا بیله- قالابیلمهیهجهیینی قاورامیشدی؛ هم ده نئجه قاورامیشدی. "بوغاناق" محمد ملکنژادین حیکایهسیدیر. ملکنژاد دونیاسینی رومانیندا یاراتدی. اوستونده زحمت چکیب اویرندییی آنادیلی ایله یاراتدی. محمد ملکنژاد اؤلمهدی؛ چونکو یاشامینی "بوغاناق"دا بیزیمله پایلاشدی. بیز "بوغاناق"ی هر سفرینده اوخودوغموزدا محمد ملکنژادین اؤلمهدییینی بیر داها گؤرهبیلهریک.
محمد ملکنژاد اؤلمهدی.
حاشیهنین حاشیهسی:
ییرمی ایل زامان سورهجی؛ و بوغاناق اؤزهتی.
شریف مردی
سون گونلر هارای توشندن سونرا کی، بوغاناق» یازاری دونیاسینی دییشیب؛ بیر سیرا یازیلار، حاق ناحاق، اینترنت اوزره یاییلدی. اوزاق یاخین، سایین یازاری و یاییملادیغی کیتابی قوتلادی. اوخویوب اوخومایان بوغاناق»دان دئدی. کیمیلری غریبلیکدن، کیمیلری یییهسیزلیکدن، کیمیلری ده کیتابین یاخشیجا یاییملانماماغیندان دانیشدی. آلماق ایستهدیک تاپابیلمهدیک دئدیلر.
ایلک ساعاتلاردان بئله، اؤلکهمیزه و کولتوروموزه اویغون اؤلومه قارشی سسلر ایدی بو یازیلار. اؤلوم آمما یازاری آلیب گئتمیشدی هئچ نهیی وئجینه آلمادان. نه دئیه بیلرسن بو قاچیلمازا؟ ها اؤیلهسینه من ده شاشیب قالمیشدیم. بیر قوناقلیغین زیرهاییندایدیم، خبری ائشیدر ائشیتمز سوسوب قاپیلدیم اؤزومه. بیر هفته اولمازدی اؤزونو گؤروب دردلرینی دینلهمیشدیم، قیسطلریمدن دئمیشدیم.
سوسوب چالخانتینین ساکینلهشمهیینی گؤزلهدیم. گئنلده بئش اون گون چکر بئله چالخانتیلارین یاتماسی، آنجاق بیزده ائله بیل اوچ دؤرد گون یئتدی دئیهسن. آرتیق کیمسهدن سس قالخمایاجاق. قالخان سسلر ایسه، بوندان سونرا اولورسا اگر، اونلار داها اؤنملی اولاجاق اصلینده؛ هیجان دورتوسو کئچیب گئدندن سونرا دئییلن سؤزلر داها درین اولور.
سایین یازارین یاشامینا ماراقلی اولان، یاخینلاریندان سوروشابیلر. کیم ایدی، هاردان گلدی، هاردا نهلر ائتدی. بونلار سؤز قونوسو دئییل. یازار اولاراق یاشامی اؤنملی ساییلمایاجاق، اثرینه گؤره. میلیونلارجا آذربایجانین آداملاریندان بیری کیمی گلیب ده گئتدی. باشقا میلیاردلار آدام کیمی. بئله گلیب گئتمهیه نه چاره وار نه ده شوبهه. آنجاق آرادا قالان بیر اثر» وار. اثر بیرینی میلیون میلیون آدامدان آییریب قیراقدا ساخلایابیلر. تشبیه اولماسین تشبیه اولماسین، (ایشاره بارماغیمی دیشلهیرک دئییرم!) یئددی میلیارد آدامین ایچینده جیمز جویس» دئیه تانینان بیر آدام وار؛ میلیاردلار اؤنجهکی آداملاری دا گل اوستونه. اونو دوبلینلیلر نه سایدی نه آدام یئرینه قویدو دیری ایکن. حتی اؤلَندن سونرا بئله سفئی بیر آدامیدی. گؤتوروب قاچدی دوبلیندن. سرسَفئی بیر سؤزلر ده یازدی. دوبلیندن ده آد چکدی.» دئدیلر. آمما! ایندی همن دوبلینلیلر، همن جویس چکن کوچه، خیابان، دوککان. آدلارینا بیرر بیرر تابلو قوروب فخرله جویس گتیرن آدلاری خاطیرلاییرلار؛ جویس یارادان کاراکتئرلرین گئتدییی بار، اوخول، کیتابخانایا ایشاره ائدیب، دوبلینی دونیانین یئددی باشیندان گلن توریستلره اونون گؤستردییی قلمدن سرگیلهییرلر.
جیمز جویس رومانی بیتیردی زیروهسینده. کیمسه اونون یاخینلیغینا دا وارابیلمز. جیمز جویس اؤزونو اثری ایله قالارغی ائتدی، آدینی دا یازدی پوزولمایان لؤوحهیه. آدینی اورا کئچهندن سونرا اونون یاشامی دا اؤنملی اولدو و جیمز تانییان اوزمانلار گلدی اوزه. تشبیه اولماسین دییرک دیل دوداغیمدا من ده بوغاناق»ین یازارینین یاشامی، هلهلیک اؤنملی دئییل دئییرم. یاخین دوستوم اولاراق بئله اوزریندن کئچیرم؛ آنجاق محمد ملکنژاد»ین اثری آرادا و دیری! من اثردن دانیشیرام.
دوز بئش گون سایین یازارین اؤلوموندن قاباق بیر یازی یازیب وئبلاگیما، سونرا اینستاگرامیما قویدوم، تلگرامدا اؤیکوموز» کانالیندا دا گئتدی بو یازی. یازیمین باشلیغی بوغاناق، ییرمی ایلدن سونرا» ایدی. اوخویون:
اوچ گوندور بیر داها باشلامیشام بوغاناق» رومانینی اوخوماغا. بو رومانین یازیلماغیندا پیلله پیلله یازار ایله آیاق توتوب یئردیم. من، حمید قرائی و سایین یازار (محد ملکنژاد). اوچ بؤلوم اوخوموشام هلهلیک. باشقا آچیلارین آچیلماسینی دئسم یانیلمامیشام بو یئنیدن اوخودوغومدا. رومانا گؤره کیمسهدن بیر سس قالخماییب هله. دونن ائله بونا فیلهشیردیم. نهدن بو رومانا گؤره کمیسه بیر سؤز دئیه بیلمهییب؟ چونکو رومانین آنلاتیسی یئنیدیر. چونکو رومان چتین روماندیر. اوخوماغی ایش آپاریر. گوجدور. بوتون آلیشقانلیقلاری پوزور بو رومانین آنلاتی بیچیمی. او اوزدن هله اؤز اوخوجو کوتلهمیزده اونون آلینماسینا هئچ ده تلهسمیرم. بلکه (ایییمسر باخیشلا) ییرمی ایلدن سونرا اونو یاخشی اوخویان اولدو.
من یازیمدا، فرقینی بیلرک یاخیشی اوخویان» دئمیشم؛ تپکی یوخسا نقد یازماق دئییل، اونو یازار یازدیغی کیمی ان آزی و یاخشی اوخوماغین تعریفینه داها یاخین دورماق ایستهسک، اوندان دا ایرهلی چیخما بیر اوخوماغی نظرده توتاراق دئمیشم.
گونده بیر بؤلوم اوخورکن رومانی، حمید قرائییه یازیردیم بو یئنی اوخودوغومدا یئنه یئردن قالخیب گؤیده اولدوغوم حیسی. بونو دا یازیردیم کی یازارا دئمیرم حیسسیمی، اوبیری رومانینین یازدیغیندا هوَسلی قالسین دئیه. آخی سایین یازار باشلامیشدی ایکینجی رومانینین یازماغینا و بیرینجی جیلدینی ده بیتیرمیشدی؛ ایستهمیردیم فیکری اؤنجهکی ایشینه بولاشا! آنجاق تئیخه ده بئله دؤزمهییب ایکی اوچ کره یازار ایله یازیشماغیمیزدا تعریفلهدیم رومانینی. سسلر و سؤزلر وار هله تلگرامیمدا.
ایندی کی یازار گئدیب و داها یوخدو؛ گئتمهیی ایله ده سس سالیب آرایا، من اؤز سؤزومون اوستوندهیم یا یوخ؟ یانی او دئدیییم ییرمی ایل»ی هله ده ساوونورام یا یوخ؟ البته کی (بیر ایکی ایل اویان بویان) سؤزومده برک برک دورموشام. کیتابدان اوچ یوز دنه دئییل، اوتوز میلیون دنه باس هر بیر تورکه بیر دنه وئر! یئنه من اؤز سؤزومو دئیهجهیم. تاپیلیب تاپیلماماق اوقدر ده فرق یاراتماز دوروما.
ایکینجی رومانی نئجه اولاجاقدی؟ ائله بوردا بیر شئیلر دئییم سؤزونو آچدیغیما گؤره. ایکینجی رومانیندان ایکی بؤلوم منه اوخودوغونا گؤره، و پیلانلاریندان دانیشدیغینا گؤره، اوچ جیلدلیک بیر نهیر رومان اولاجاقدی. بیرینجی جیلدی بیتیب. ایکینجی جیلدینه ائله بو یای (98ین یایی) گئدیب ان آزی 24 کنده (میانا کندلری) بیر خئیلک ماتریال توپلاییب، مصاحبهلر ییغمیشدی. سون گؤروشوموزده بو مصاحبهلرین بیلگیسایارا یازی اولاراق کؤچوردویوندن دئدی. او مصاحبهلرین بعضینین سیلیندیییندن ده دئدی. بونا گؤره ده من عصبیلهشیب دوردوم اوتوردوغوموز نیمکتدن، اویان بویانا گئدیب اؤز اؤزومه دئیینیردیم. نییه اولاری سیلدون؟ یئر یوخودو بیر فلش آلیب تؤکهیدون، سیدییه وورئیدون نه بیلیم منه گؤندهرئیدون. ال قول اؤلچوردوم. و جناب ملکنژاد سوچلو بیری کیمی هئچ نه دئمهدی. فقط دئدی باشقا آدامین موبایلیندا اولدوغونا گؤره، یازاندان سونرا سیلیردیم. دئدیم اللرون آغریماسین. مصاحبهلرینده هر کنده گئدیرمیش قوجا بیرینی آختاریب ائوینه گئدیر چایلاشیب دانیشیرمیشلار. باشقا دینلری اولان، باشقا مسلکلری اولانلاری دا تاپیب اونلاردان دانیشدیغینی دئدی. اونلارلا چکیش برکیشدن، یازارا شوبههلی شوبههلی باخدیقلاریندان دانیشدی. غرض اوزمان بیر یازار یازیسینا نئجه سؤز ییغار، عئینن ائله. آمما دئیهبیلمرم بو یازدیغی ایکینجی رومان بوغاناق»ی کئچهجکدی.
سؤزومدن اوزاق دورماییم: نهدن دئییرم ییرمی ایل چکر بوغاناق» یاخشی اوخویوجوسونو تاپابیله؟ بونا بیر قانیتیم وار می؟ ایلک باشدان دئییم، بیز هله ادبیاتین الیفبئیینه کئچمهمیشیک! فارسلار بئله کئچمهییبلر. حاشیهنین حاشیهسی دورومونداییق بیز. بوغاناق آمما چیخمیشدی بو حاشیهدن. آز چوخ اؤلکهمیزده فارس و تورک ادبیاتینی ایزلهدیییمه دایاناراق دئییرم بونو؛ قاتلاشان دا اولابیلر سؤزومه قاتلاشمایان دا. اؤنملی ده دئییل! چونکو من ادبیاتیمیزی بوغاناق بویدا گؤرمورم. ییرمی ایل ده آرایا زامان قویموشام، ایییمسر باخیشلا.
دئیهنده ادبیاتین الیفبئیینه کئچمهمیشیک، یئکه سؤز مو دئییرم؟ یوخسا ایراندا بوغاناق قدر یوکسهلهبیلن اثر یوخدور دئدیییمده چاشیرام می سانیرسیز؟ آد گتیرک: محمود دولت آبادی، رضا براهنی، هوشنگ گلشیری، صادق هدایت، غلامحسین ساعدی. داها کیم؟ سیمین دانشور، صادق چوبک، ابراهیم گلستان. امیرحسین چهلتن*، محمدرضا بایرامی، احمد صادقی اشرافی (الیف نورانلی)، داها. حسین ثناپور، رضا امیرخانی. زویا پیرزاد. کیمی آدلاردان سایاق؛ آدلار بیتر بیتمز یئکهلیکلییینه ازیلمهسم آلتلاریندا، محمد ملکنژادین آدی بوغاناقلا لاپ اؤنده گئدهجک.
بؤیله می سانیردیم اؤنجهدن نییه دئمیر، ساخلامیشدیم یازارین اؤلوموندن سونرایا می؟ بیر: حمیدله من رومانین ائدیتینی اله آلمیشدیق. رومانین اورژینالینی آز قالا یارییا آزالتمیشدیق. بیزیم آدیمیز گئتمیشدی رومانین ایلک صفحهسینده. ایکی: یازار یورولمادان هله یازماقدایدی، من بوغولاراق ساخلاییردیم اؤزومو. آدامدا دام دولو دویونلر آچیلیب دئشیلمهیه باشلامیشدی. ایستهمیردیم خوشانلیقلا دویسون گؤردویو ایشدن. اوچ: ایندی دئدیم. کیم ایناناجاق؟ هئچ کیم! (ییرمی ایل).
***
بوغاناق نهدن دانیشیر؟ (review)
ایلک بؤلوم مصطفی آدیندا بیر آدامین کوما حالینا گئدیب بوغاناغا توشمهییدیر. بوتون تصویرلر، گل گئتده اولان آداملار و سیمگهلر آپ آیدین گؤرونور کومالی ذهنین بوغاناغیندا. تک تک بوتون گؤردویو گؤرونتولر سونرالار رومانین باشا باشیندا تیکرار تیکرار گلهجک و آچیقلاناجاق. ایچَریک و بیچیم سیخ سیخ بیربیرینه باغلیدیر؛ بوغاناقلی ذهنین بوغاناقلی آنلاتیسی دا وار یانی. مصطفی کیشی سون بؤلومه قدر خستهخانادا یاتاغا توشوب جان چکیشمکده اولاراق آنلاتی دوربینی اونون ذهنینین قاتلارینا گیریب اوخویوجویا اولای گؤسترهجک. ماتان آدلانان قیز دهشتلی اولای اوزریندن عاقلینی ایتیریب دلی اولور ایکینجی بؤلومده. ماتان مصطفیگیلین قونشوسونون قیزی و اوشاقلیق دوستودور. عاییلهسی ایله قوما کؤچورلر؛ باشی بلالی ماتانین سون ماجرالارینا قدر آنلاتیلیر بو بؤلومده. مصطفینین آتاباباسیندان نقل اولونان خاطیره بیزی قافلانتی تپه درهلرینه آپاراراق 1325 و سونرالاری آذربایجان خالقینین جانینا چاق اولان قیرران و قیتلیغی جانلاندیریر. آذربایجان کندلرینین بیرر بیرر بوشالماغی، کؤچَریلرین قومدا تهراندا آوارا قالماغی، جیتدان ناغیلی گیریش چیخیشیندا آنلاتیلیر. مصطفیگیل ده قوما کؤچورلر. قومدا چکن آغریلاری، حیقارتلری، انقلابدان سونراکی بوتون اولایلار، شریعتمدارچیلیق، شریعتیچیلیک، رجَویچیلک، سگگیز ایل ایران عراق ساواشی. آنلاتیلیر. مصطفی آزماز ساغالیر سونوندا و مرخص اولور خستهخانادان. سون بؤلومون آنلاتیسی مصطفینین چکدییی بوتون چتینلیکلر، یاشادیغی یزلر دولاییسییلا، ائوده اونون دا اوشاقلیق دوستو ماتان گونونه توشمهیینی گؤستریر.
* امیرحسین چهلتندن روضه قاسم» باشلیقلی رومانی اوخوموشام یالنیز. رومان اولدوقجا گؤزلدیر، آنجاق من سون قیسمینی بیهنهبیلمهدیم. یوخاریدا گتیردیییم آدلارا سایغی ایله باشقا آدلار دا آرتیرماق اولار؛ آنجاق بو آدلاری گتیریب باشقالارینی گتیرمهدیییمده هئچ بیر آماج یوخ. تانیدیغیم و اثرلریندن اوخودوغوم یازارلاردیر بونلار، و ده اؤنملیلری. داهالاری دا وار البته اثرلرینی اوخویوب گؤزللیک دویدوغوم یازارلاردان. چوخلاری دا وار کی نه اوخوموشام نه خبریم وار اونلاردان.
روبرت موسیلین 1927 ایلینده یازماغا باشلادیغی و هئچ بیتیرمهدییی نیتهلیکسیز آدام» رومانی، ایکینجی دونیا ساواشینی هاضیرلایان، مودرنیست توپلومداکی سیخلیق، چوروموشلوک، سویسوزلوق، منجیللیک، قددارلیق کیمی قاوراملارین اینسانلیغی نئجه بیر چؤکوشه گؤتوردویونو زامان زامان قارا میزاحا دایاناراق سرگیلهمکدهدیر. بیر اینسانلیق پاناروماسی اولاراق آلغیلانابیلن بو بؤیوک رومانیندا موسیل، اولاغان اوستو بیر اوسلوب، موحتشم بیر دیل ایله اوخوروندان دیقت و صبیر ایستر کیمیدیر. ( قایناق)
دونن ایکی خبره گؤره، بو صوبح بیرآز دورماغیما قالان ایلگینج بیر یوخو گؤردوم. یوخودا گؤردوم یئددی یاشیندا باجیمین قیزی ـ پریسا ـ باشقا قوناقلاریمیزین یانیندا، دیوار دیبینده اویناقلاییب آتیلیب توشهرک، بیر کیلیدی باسماق ایستهییر. بو آرا بیر اویون دا اوینانیر قوناقلیقدا. سیرا دورموش اوشاقلاردان (پریسا دا ایچینده) آیاغا دورموش بیری سورغولار سوروشور. اونلارین جواب وئرمهیی ایله بیز اوشاقلاری آلقیشلاییریق. باشقا اوشاقلار اوقدر آیدینجا یادیمدا دئییل یوخودا گؤردویومجه. آنجاق سیرا گلیب پریسایا چاتدی و او دورموش آدام بو سوالی وئردی پریسایا:
ـ کاغاذلا اوغورلوق اولار می؟
پریسا کیلیدی باسماغا چالیشدیغیندان آتیلیب توشهرک، هه» دئدی.
بیزیم فامیلچیلیق قوناقلیغیندا آیاغا دوراراق سورغولاری اوشاقلارا وئرن کیم ایدی؟
یووال نوح حراری!
**
خبرلرده نه اوخوموشدوم؟
اسرائیل تاریخچیسی و اونلو یازاری یووال نوح حرارینین کیتابلاری ایراندا یاساقلاندی! یانی مجوزی گؤتورولدو. اؤنجهلر اونون اوچ کیتابیندان یازمیشدیم. بو خبری اوخویوب باشقا جمهوری اسلامینین خبرلری کیمی اوزریندن کئچدیم.
پریسا ایسه، باجیمین قیزی. اونا و شیرینلیکلرینه فیلهشیردیم دونن. مامانیمین نوهلری ایچره اونون دورومونا فیلهشمیشدیم.
و یوخودا بو ایکینی آپ آیدین گؤردوم.
چوخ دویغولو، داریخقان و قرارسیز بیر آدامام. اوچ یاشیمدان هئچ نه یادیما گلمز. بئشدن یئددییه آناما دوشگون ایدیم. چؤلده باییردا اوشاقلار اوینار، من آناما یاپیشاردیم. یئددیده کؤچدوک. قیزیلقالادان قوما! داها سیخیلدیم ائوه و یئنه ده آناما. دیل فرقی ده آرایا گلمیشدی ایندی. سگگیزده آنامدان آیریلماغا مجبور اولدوم. مدرسهده دیوارا سیخیلدیم، اوشاقلار دانیشیردیلار. آلتی آی لال قالدیم. لال.
اوندا دیل بیلگیم دون دییشمهیه یئتیردی داها. دوشونمزلیگه وورموشدوم اؤزومو اؤنجهکی دیله. لهجهمی ده دوزهلتمیشدیم. آنجاق هله ده ساغ سولومو ایتیردیییم آنلار وار ایدی، ساغ سولومو اؤیرهنمهمیش اونلارین فارسجاسینی اؤیرهنمیشدیم؛ قاتیر ایتیریردیم اؤزومو. سونرالار، عسگرلیکده بئله، به چپ چپ به راست راست گیجهلدیردی بیلهمی هردن.
اون ایکیده قارشی ائوین قیزی گیردی گؤزومه. اونا داریخاردیم. حامامدا داها چوخ خاطیرلاردیم اونو. سونرا باشقا قیزلارا دا داریخدیم. کوچهمیز اوخول یولو ایدی. قیزلارا داریخماغا باشلادیم. حامام، تووالئت، دام اوستو، پیلله آلتیلاردا داها چوخ داریخمالاریمی بوشالداردیم. قیزلارا بالا بالا اوغلانلار دا آرتیلدی. اونلارا دا داریخدیم اون دؤردده. آنجاق بیر آز نازیک اوغلانلار، بیر آز نازلاری، بیرآز دانیشاندا، باخاندا، یئرییهنده فرقلی اولان اوغلانلار ایدی بونلار. بوشالمالار یورغان آلتینا دا گلیب چاتدی. تک اولونجا داریخماغا باشلاییب سونرا بوشالداردیم داریخمالاریمی.
اون بئشده اوغلانلار چوخالینجا قیزلار آزالدی. کیلاسدا نیمکتلر دالی، ورزش کیلاسلاری یایینمالار و بوش کیلاسا سیغینمالار. اون یئددیده قورآنا وورولدوم. اوخویوب یاددا ساخلاماق ایستهدیم. مسجیده، کانونا آچیلدی آیاغیم. اوغلانلار یئنه واردی. داها دا چوخالدی دونیام گئنیشلهنینجه.
یوخولاریما بئله نازیک نازیک اوغلانلار گیرمیشدی. چؤرک صفلرینده، اوتوبوسدا، قالابالیقدا بیر توخونوب سورتونوب چکیلیردیم. اوروج آغیز، قورآنچی یولداشلاریمدان بیرینی چکیب آپاردیم باغا! سونرا آخشام باشی ائوه قاییدارکن گؤزلریمدن یاش آخیر، آغزیمدا استغفار دئییردیم.
اون دوققوزدا اونیوئرسیتهیه گیردیم. قیزلار داها چوخ! رنگلر دییشمهیه باشلادی. یوخولاریم دا رنگ دییشدی. قومدان گرگانا، اونیوئرسیتهیه گیرمیشدیم. داورانیشیم آمما اون ایللیک قوم تربیتی ایدی. اویوشموردوم. اؤزومه سیخیلدیم. شهرده دولاشیب اوتاغیما سیغیندیم. کیلاسداشلاریمدان بیرینی سئودیم. سئودیم بئله دئیه بیلمهدیم. آناما اوخشارلاری شهرده دولاشارکن تاپیب اونلارا وورولماق ایستهدیم. باشارمادیم.
آنتونیو تابوککی (24 ائیلول [سپتامبر] 1943، پیسا - 25 مارت [مارچ] 2012 لیزبون)، ایتالیان اویون یازاری، چئویرمهنی و اؤیرهتیم اؤیهسی.
آنتونیو تابوککی، 24 ائیلول 1943ده پیسادا دونیایا گلدی، آمما وئککیانو قصبهسینده بؤیوک آناسی ایله بؤیوک باباسینین یانیندا بؤیودو. 1969دا "پورتوقالدا گرچک اوستوچولوک" اوزرینه بیر تئزله اونیورسیتهنی بیتیرندن سونرا، 1970لی ایللرده پیساداکی Scuola Normale Superiore’ده پورتوقال دیلی و ادبیاتی اوزرینه چالیشمالارینی سوردوردو و 1973ده Bologna Üniversitesiنین پورتوقال دیلی و ادبیاتی کورسوسونه اؤیرهتیم اؤیهسی اولاراق تعیین ائدیلدی. پورتوقالچی و بو دیلین ادبیاتینا یؤنهلمهسیندهکی ان بؤیوک ائتکن، فئرناندو پئسسوانین یاپیتینا اولان حیرانلیغی و اونو آنادیلیندن اوخوما آرزوسو اولدو. 1975ده، ایلک رومانی Piazza d’Italia (میلانو: بومپیانی) یاییملاندی.
Siena Üniversitesiنده و نیو یورکداکی Bard College، پاریسدهکی Ecole des Hautes Etudes و Collège de France کیمی سئچکین اونیورسیتهلرده درس وئردی. کیتابلاری قیرخدان چوخ دیله چئوریلدی. بعضی رومانلاری روبرتو فانزا، آلاین کوورناو، آلاین تانر، فئرناندو توپس کیمی اونلو یؤنهتمنلرجه آغپردهیه، Giorgio Strehler و Didier Bezace کیمی تانینمیش یؤنهتمنلرجه صحنهیه اویارلاندی. اؤیهسی اولدوغو اولوسلاراراسی یازارلار پارلامئنتوسونون قوروجولاری آراسیندا یئر آلدی. تابوککییه 2007ده Liège اونیورسیتهسینجه اونورسال دوکتور عنوانی وئریلدی. [قایناق]
دونن ایکی خبره گؤره، بو صوبح بیرآز دورماغیما قالان ایلگینج بیر یوخو گؤردوم. یوخودا گؤردوم یئددی یاشیندا باجیمین قیزی ـ پریسا ـ باشقا قوناقلاریمیزین یانیندا، دیوار دیبینده اویناقلاییب آتیلیب توشهرک، بیر کیلیدی باسماق ایستهییر. بو آرا بیر اویون دا اوینانیر قوناقلیقدا. سیرا دورموش اوشاقلاردان (پریسا دا ایچینده) آیاغا دورموش بیری سورغولار سوروشور. اونلارین جواب وئرمهیی ایله بیز اوشاقلاری آلقیشلاییریق. باشقا اوشاقلار اوقدر آیدینجا یادیمدا دئییل یوخودا گؤردویومجه. آنجاق سیرا گلیب پریسایا چاتدی و او دورموش آدام بو سوالی وئردی پریسایا:
ـ کاغاذلا اوغورلوق اولار می؟
پریسا کیلیدی باسماغا چالیشدیغیندان آتیلیب توشهرک، هه» دئدی.
بیزیم فامیلچیلیق قوناقلیغیندا آیاغا دوراراق سورغولاری اوشاقلارا وئرن کیم ایدی؟
یووال نوح هراری!
**
خبرلرده نه اوخوموشدوم؟
اسرائیل تاریخچیسی و اونلو یازاری یووال نوح هرارینین کیتابلاری ایراندا یاساقلاندی! یانی مجوزی گؤتورولدو. اؤنجهلر اونون اوچ کیتابیندان یازمیشدیم. بو خبری اوخویوب باشقا جمهوری اسلامینین خبرلری کیمی اوزریندن کئچدیم.
پریسا ایسه، باجیمین قیزی. اونا و شیرینلیکلرینه فیلهشیردیم دونن. مامانیمین نوهلری ایچره اونون دورومونا فیلهشمیشدیم.
و یوخودا بو ایکینی آپ آیدین گؤردوم.
کیچیککن سؤزدن چیخیب آنامی هئرسلهندیرسم، دانا باش»، یئکه باش» و ائششک باش» کیمی سؤزلر دئیه باغیرار، هدهلردی بیلهمی. آنامین یئکه باشیما ایشاره ائتمهسی یالنیز هئرسلهنمهسینه قالماییب شوخلوغا دا سالاردی باشیمین یئکهلییینی. بو سؤزلر باجیلار و قارداشیمین آغزینا دا گیریب لاغا قویماق یوخسا هئرس بوشالدماق یولو اولدو. منیم کیمی اونلارین هرهسینین بیر تاخما عنوانی اولدوغو کیمی بیربیریمیزی آنامیزین وئردییی ایکینجی عنوانلا سسلر حاییف آلاردیق. خوش خوشانلیغی دا واریدی اؤز ایچیمیزدهیکن بونون.
سونرالار چاقق اولوب یاپیشدی منه آنامین وئردییی بو عنوان! باشیمی دوغوردان دا یئکه حیس ائدر اوتاناردیم آداملارین ایچینده. باشیمین یئکهلییینه فیلهشیب قیزاراردیم؛ اؤزلجه دانیشماغا مجبور اولوب بیر ایکی گؤزون اوستومده اولدوغو زامانلار. دانا باشلی بیری کیمی باشقالاردان فرقلی گؤرردیم اؤزومو. اوخول زامانلاری ـ ابتدایی و راهنمایی ـ داها چوخ اینجیدیجی ایدی. اؤزومو بیر سورو آدام ایچینده گؤرونجه ایتیریردیم. سؤزوم آغزیمدا دولاشمیر سوسماغا مجبور اولوردوم. اؤیرهتمن منه باخینجا بوتون دَریم گیزیلدار، قولاقلاریم قیزیشار، اوزوم قیزاراردی؛ اوزومون و قولاقلاریمین قیزارماسی داها چوخ اوتاندیراردی. وای اوندایدی کی اؤیرهتمن سوال وئرهیدی! جاوابی بیلسم بیله ایتیرردیم اؤزومو. داها چوخ چالیشا توشمهییم دئیه هئچ زامان سوال سوروشمازدیم اؤیرهتمندن؛ یا اؤزوم چؤزور یا سونرا باشقا بیریندن تک اولدوغوموزدا سوروشار یا دا بیر جور باشا وئرردیم قونونو. بو سوال سوروشما اونیوئرسیته ایللریمهجن چکیب گلدی، هله ده وار آزماز! ساهمانلانیب گئدردیم فاکولتهمیزین ایچینه، سالونو کئچر پیللهلری قالخاردیم، اوستادین اوتاغینا یاخینلاشینجا آیاغیم سوستلاشار دوراردیم. قاپینی تیققیلدادماغا جسارت تاپماز دؤنردیم. یورددا، اوتاقداشلاریم ایچینده بئله دانیشماغا سیخینتی دویاردیم. کوچهده خیاواندا یئریرکن بیر باخیشین اوستومده اولدوغونو سئزسم یئریشیمی ایتیرردیم. ایندی ده ایتیریررم!
زامان کئچدی؛ بیر پارا کیتابلارلا بیر پارا آداملار ایله دانیشیب توپارلاماغا چالیشدیمسا اؤزومو، یئنه ده زامان زامان ابتدایی اوخولوموزون حیهطینده اوشاقلار منی دؤرهلهییب قیزاران یئکه دانا باشیما گولمهلری، بعضن گولونج بعضن آجی آنلار یاشادار ایچیمده.
اونیوئرسیتهده یوردوموز اولان محلهنین قادینلاریندان بیری آناما اوخشاییردی. صوبحلر بربری آلیر اونون دا بربری آلماغینا دالاردیم. بیر فرق واریدی آنجاق. او چادرا بورونموردو. صیفهتینه گیزلینجه باخیر کئییفلهنیردیم. گونده گونده یا سوت یا بربری بهانهسینه ساعات دوز یئددینی اون دقیقه کئچمیش یوردون قاپیسیندان زنجیری آچیر چیخیردیم، ایکی دقیقه ده چدی کوچهنین باشینا چاتام؛ اوردان بربری صفینه یوخسا سوت توکانینا یوللانیردیم. آناما اوخشار قادینی سیئر ائدیب بیرآز آرخاسیندان باخیب قاییدیردیم. گونوم گون ایدی او گون. یوخسا، قادین گلمهسی، زامان ایتیرسم. گونوم کئچمیردی داها.
گؤزلرینده بیر ماویلیک ـ آنام کیمی ـ بورنوندا نازیکلیک! انگی اینجه. یئریشی خوش گؤرونوشلو. قولونا آسدیغی پالتارلارینا اویوشان رنگلی بیر کیف آنامدان فرقلی گؤستریش سرگیلهییردی گؤزومده. توکلریندن سارییا چالان بیر قیسمی گؤروکوردو باشیندا، آنامین توکلرینی هئچ گؤرمهمیشدیم. خاطیرلامیرام رنگینی.
بیر پارا فرقلر اونو آنامدان آییریردی گؤزومده. اونا داریخاندا آناما زنگ وورار قونو دییشر اونوداردیم هر شئیی؛ یا دورور کوچهیه چیخیر بیر شئیلر آلیر کیمی گزینردیم آشاغی یوخاری. گؤرمزدیم آمما.
ماجرانی آنامگیله ائوده دئییب آنامین دویغولاندیغی و قارداشیمین گولومسهمهیی شوبههیه سالدی بیلهمی. یوردا قاییدیب گؤردوم داها چوخ آناما اوخشار قادینا فیلهشیرم. حاماما گئتدیم. کئیفلی بیر حامام اولدو بیر سیرا خیاللارلا. سونرالار نه اولدو اونوتدوم، هئچ خاطیرلامیرام.
آتام چوخ دینچی آدامدی. دولاییسی ایله ده چوخ ساده و قلبینده اولان دیلیندن چیخاندیر. دوغروسو قوما کؤچهندن سونرا دین رنگی داها قاتیلاشدی، اؤنجهلرینی گؤرمهمیشم، یا گؤرسم هئچ می هئچ یادیمدا دئییل (کؤچدویوموزده من یئددینی یاشاییردیم). جاوانلیغیندا، یا ان آزی قوما کؤچمهمیشدن قاباق او قدر ده سیخ باغلی دئییلمیش دینی قونولارا. یالنیز سیرادان بیر دیندار ایمیش، ائشیتدیکلریمه گؤره.
تربیتیمیز داها چوخ مدرسهلرده اولدو، دیلدن باشقا؛ دیلی (تورکجهمی) کندیمیزده، آنامدان، و بؤیوکلریمدن اؤیرندیم. فارسجانی ایسه اؤیرتمنلردن و کوچه باییردا گؤروب اوغراشدیغیم اوشاقلاردان اؤیرندیم. تورکجهنین تملی کندیمیزده تماملی ایله قویولموشدو؛ کؤچدویوموز زامان رادیو بئله اوقدر دینلهنیلمیردی؛ فارسجا ایسه بیرینجی ایل اوخولدان باشلاندی.
تورکجهم یئددی یاشیما قدر ائوده، آنامدان و باشقا بؤیوکلریمدن اؤیرندیییمه گؤره آرینمیش و ترتمیز بیر دیلدی؛ کؤتو سؤزلردن پاییم یالنیز آنامدان منه یا باشقا باجی قارداشلاریما دئدیییی سؤزلردی. کول باشووا»، آلا با»، خاکی قودوخ»، کاس»، خای» . کیمی سؤزلر مثلن. فارسجام دا اؤیله. ائو اوشاغی اولدوغوما گؤره، یالنیز اوخولدان ائوه و ائودن اوخولا گئت گلدهیدیم اونبئشه قدر. اؤیرتمنلر و اوخول حیهطینده اوشاقلار دانیشان دیلی اؤیرهنیردیم. فارسجا سؤیوشلر و کؤتو سؤزلردن پاییمم تورکجهمدن داها چوخدور البته. هله ده اؤیلهدیر.
ایلدن ایله دیرچهلینجه اوخولدا دین و دینی اؤیرهتیملر قاباریق شکیلده یوغونلاشیردی. بئشی اوخویاندا ائوده ناماز قیلماز آنجاق مدرسهده اوچ یوز نفره ایمام اولاردیم ناهار نامازیندا. اؤیرهتمنلر سسسیزلیییمی نزاکتیمی، دیلسیزلیییمی، دیلیمین تمیزلییینی گؤرونجه منی ایمام سئچمیشدیلر، اؤزلرینه بئله. من ایسه دستنمازسیز کئچیب قاباغا دؤرد یوزه یاخین (اؤیرهتمنلر داخیل) آداما ایمام اولاردیم. ائوده ایسه صوبح یوخسا آخشام نامازی دا هئچ قیلمازدیم.
ناماز احکامینی دوغرو دوزگون بیلَردیم اوشاقلیغیما رغمن. بیر گون، لاپ آیدین یادیمدا، قونوت توتماغی اونوتدوم؛ من قونوت توتمامیش اَییلدیم رکوعا، اوشاقلار آنجاق قونوتلارینی توتدولار، اؤزومو ایتیرمهدیم. بیلیردیم نه ائدم. رکوعو اوقدر اوزاتدیم کی اوشاقلار قونوتدان رکوعا کئچسینلر؛ نامازین داوامینی آپاردیم. بو ایسه پرورشی اؤیرهتمنیمیزی داها سیخ منه اینانماغا یؤنهلتدی. او گوندن مدرسهنین مودیری، پرورشی اؤیرهتمنیمیز کیمی، باشقا معلملر ده منیم دالیمدا نامازا دوراردیلار. من ایسه دوغرو و غلیظ تلفظ ایله عربجه کلمهلری ایفاده ائدردیم. آلهم صلی علی محمد و آل محمد.
اوخولون بئشینجی کیلاسی، ایلین اورتالاریندا، اونبیر یاشیمین اویان بویانیندایکن؛ یاراغیمین کنارلاریندا آغ بیر جوش باش آچمیشدی. توالئتدهیکن گؤردوم؛ هئچ زامان اللـهشمهییم یادیما گلمز او آندان قاباق. قاشیدیم، خوش گلدی. یئنه قاشیدیم. قاشیدیم. دوردوم آیاغا قاشیماغا شیددت وئردیم. چوخ خوش بیر حیس یارادیردی بیلهمده. اوقدر کی جوش و چئورهسی قیزاریب ییرتیلیب قاناماغا باشلادی. بو زامان بیردن بیره آغ بیر شئی شیددتله دیشاری فیشقیردی. اوح به. نه قدر دینج و راحت ایدیم اوندان سونرا. نه خوش آن کئچیرمیشدیم. بوتون تنیم قیزیشمیشدی.
آمما قورخدوم دوغروسو. بو دیشاری فیشقیران آخیجی قاتی آغ شئی قورخوتموشدو بیلهمی! اون ایکی یاشیم وار، هله بیلمیردیم نهدی من بویدا آدامی عملهگتیرن بو اییرنج آنجاق خوشلوق وئریجی سولو شئی!
او گوندن سونرا، لاپ آیدینجا یادیما گلیر آخشاما دوغرو ایدی، زامان زامان باشلادیم قاشیماغا؛ تا قیزاریب دارا دوروب اؤزوندن او آغی فیشقیردیب منی راحت ائدینجه قاشیردیم یاراغیمی. سونرالار بیلدیم یالنیز قاشیماقلا دئییل، توتوب سیخماقلا دا اولور بو. سیخیب قیزاردیر بوغوردوم. سونرالار داها خللاقییت قاتدیم ایشه. آنجاق هله خییال مییال ایله اوغراشی دئییلدی! او دا گلدی البته. ایشی اورا یئتیرمیشدیم کی قارداشیم مندن شوبههلهندییینی اوزومه ووردو.
بیرگون اوخولدان قاییداراق یولداشلاریمدان بیری، داها سیخ بیر دوست، جوانان چرا؟!» باشلیقلی بیر کیتاب وئردی الیمه. گؤزو اویان بویانی سوزور برک برک تاپشیریردی گؤسترمهیم کیمسهیه! قاچاقدیر سانمیشدیم بو کیتاب. ائوده دام اوسته اوخوماغینا باشلادیم. کیتاب استمناء» دئیه بیر قونودان دانیشیر، اونون جانا و بدنه وئردییی ضرردن، قونویا باغلی قینایان حدیثلر وئرمیشدی. کیتابین بیر بؤلومو ده مخاطبلرین حیکایهلرینی یازمیشدی. او حیکایهلری اوخویور کئییفلهنیردیک. زامان بیزی سیخیشدیریب دار کئچیدین قارانلیغینا سالمیشدی. تمامی ایله بدبختدیک! خوشبختلییین یولونو تاپمیش سانیردیق؛ اییرنج شکیلده. باشقا، اؤیله یاساق قونولاردان اوخویابیلدیییمیز یئر، توضیح المسایللرین بیر پارا بؤلوملری ایدی. اوخویور کئییفلهنیردیک.
چنگیزخان رومانینی اوخویورام بو گونلر؛ واسیلی گریگوریویچ (قریقوریئویچ) یان یازمیش بو تاریخی رومانی. حاجی حاجیف ترجومانلیغی ایله تورکجهیه یاییملاناندان سونرا بهرام آلیلو عرب الیفباسینا کؤچورور و 1397ده بوتا یاییم ائوی طریقی ایله ایراندا یاییملاییر. بو ایل (1398) کیتاب سرگیسیندن آلیب، باشقا کیتابلاری سیرایلا اوخویا اوخویا بونا گلیب چاتمیشام ایندی. گئجیکدیم بیرآز؛ ایل دؤنوب اوبیری کیتاب سرگیسی یاخینلاشیر من هله کئچن سرگیده آلدیغیم کیتابلاری بیتیرمهمیشم.
رومان چوخ خوشفرم روماندیر؛ آنلاتی غایت گؤزل! خوارزم شهریندن قالخیب دا دونیانی دولانان درویش باشلانیشدا یئنیدن خوارزمه قاییتماقدادیر. بغداددا درسینی آلان درویش اوزون چؤللری دولانیب آنلاتیچییا چئورهنین و چاغین دورومونو وصف ائتمهیه یاردیم ائدیر. سلطان ایله اوغلو، آروادی و آرالاریندا کئچن موناسیبتلر آنلاتیلیر. سونرا دونیانی آدی ایله لرزهیه سالان بؤیوک خاقان آتلیلاری ایله خوارزمی و باشقا اؤلکهلری سیرایلا آلدیقلاری، باش کسدیکلری و غارتلری آنلاتیر. ترجومه آخیجی ترجومهدیر. هر حالدا دیل قشنگ گئدیر. رومان یاریلاریندا و اورژینالینی دا گؤرمهمیشم، هئچ ترجومهنین ده اورژینالینی گؤرمهمیشم. یالنیز کؤچورولموش واریانتی قالینقور شکیلده، بوتا یاییم ائوی طرفیندن یاییملانمیشی گؤرموشم (الیمده).
چاپ کیفیتی گؤزل؛ ایچیندهکی کاغاذلاری دا گؤزل. اولدوقجا گؤزل. آمما بو کیتاب اوقدر کیفیتسیز، دیقتسیز، اؤنمسیزجه، وئجینه آلمادان، سیرادان، هردم بیر. هر نه دئسن کؤچورولموش، دوزولموش، دیزان اولموش کی اوخوناقلی دئییل اصلا. اوقدر پیس ایشلهنیبدیر کی هئچ اله آلیب باخماغینا دیمز. کؤچورن ائلهبیل گؤتوروب بیردن تؤکوب کؤچورگه یازلیمینا، اوردان دا تؤکوب کاغاذین اوزرینه و ائدیتسیز، هئچزادسیز باغلاییب کیتابی. هئچ بیر صفحه دیزانی، خطلرین دوزولوشو. اوقدر غلط وار. اوقدر. هئچ اوممازدیم بئله بیر کیفیتی.
دوزدو جناب محمد صبحدل بیرزامان بوتا نشری تازا یولا سالاندا عاییلهلیکجه هر ایشی گؤرور و چوخ کیتابی غیرحرفهای چیخارمیشدی؛ انجاق داها سانمیردیم 1397ده ایشلهییب یاییملادیغی کیتاب بئله بیر شئی اولا. قیمتی ده کی کاغاذینا باغلی. نه دئییم؟
کیم سوروملودور؟ جناب صبحدل می؟ کؤچورن جنابلاری می؟ بیز اوخوجولار می؟ بیزلر داها چوخ سوروملویوق منجه!
اولایلار دولانیب 1395ین باشلانغیجیندا منی چینه آپاریب چیخاردی؛ بیر ایللیک تورکیستانا، ایندیلر سین کیانگ تانینان استانین مرکزی، اورومچو شهرینه گئتدیم. اویغورجا شىنجاڭ یازیلیر، چینجه 新疆. شینجانگ یونیئورسیتهسینده چین دیلی فاکولتهسینده پول اؤدهییب آد یازدیم. بو آد یازما و پول اؤدهمه یالنیز اوردا قالماق ایچین ایدی و او قدر ده دیل آماجی آرادا یوخ ایدی؛ هر حالدا بیر ایل ایچینده بیرآز دیل ده اؤیرهندیم.
اویغورلارین دورومو حاققیندا یازیلار یازاجام. دوغروسو آماجیم چینه گئتمهکدن دورومو یاخیندان گؤروب دئنهمه ایدی ده. یازیلار گؤردوکلریم اساسیندا اولاجاق. چوخ سیخینتی ایچینده اولدوغوم ایچین چوخ یئرلره گئده بیلمهدیم؛ چوخلاری ایله دانیشماق ایستهدیم ده دانیشابیلمهدیم. بیر ایل آنجاق گزینیب یاشادیم اوردا. اولایلار گؤردوم. یاشادیغیم تجربهلری بیرینجی ال شاهید اولاراق یازماغا چالیشاجام.
اوخولا گئتدیییمین ایکینجی ایلی، بیرینجی ایلین دیل یزیندن اؤزومو قورتاریب ایلگی قورماقدا اؤیرهتمن اولور کیلاسداش اولور یا باشقاسی او قدر چتینلیک چکمیردیم داها. دیلیم آچیلمیشدی! درسلر ده آخیمیندایدی. ایکینجی ایل بوتون درسه گئتدیییم ایللرین ایچینده (ایلک ایلدن تهران بیلیم یوردوندان یوکسک لیسان آلینجا) تکجه بیر کره درسه گؤره سئچیلدیییم ایل اولدو؛ او دا یالنیز اوچونجو ثُلثدا (او زامان ایلی اوچ بؤلومه بؤلوب، هر بؤلومو ثَلث آدلاندیراردیلار). اؤیرهتمنیمیز آقای کولاری» ایدی؛ غریبهدیر. بوتون گؤردویوم اؤیرهتمنلردن ایسه یالنیز بو آدامین آدی ذهنیمده قالیب، هئچ زامان دا اونوتمامیشام آدینی؛ باشقالارینی هئچ خاطیرلامیرام.
کولاری منی آدام حئسابینا گتیردی؛ منی گؤردو. باخیب گؤزلریمه منه دانیشدی کیلاسین ایچینده. بیر ایل گلیب گئتمیشدیم مدرسهیه. اؤیرهتمنلر، اوشاقلار. منی گؤرمزدن گلمیشدیلر. لال اولدوغوما گؤره! دیل آچمادیغیما گؤره. ایلک ایلده دیوارا سیخیلا سیخیلا گلیب گئدر، کیمسه ایله دانیشمازدیم، دانیشابیلمیردیم؛ بیرینجی آی اؤیرهتمن دورومومو بیلینجه اوزاق فامیلیمیز اولان بیر اوغلانین یانیندا اوتورتدو. من قانمایانلاری قاندیرماق آماجی ایله! تختهدهکی اسب»ی قولاغیما آت» سسلهندیرمهیه! آند اولسون بوتون ایناندیقلاریما، مدرسهنین اوشاقلاری معلملر ایله هامیسی تورک ایدی (معلملردن شاید بیر ایکیسی فارس اولایدی، آمما اوشاقلار کسین تورک ایدیلر). او اوزاق فامیل ده آجیغی گلردی مندن؛ یا بیلمیرم. هر حالدا تحقیر گؤزو ایله باخاردی منه. سونرالار (من دیل آچاندان سونرا) هئچ دانیشمادیم بیلهسی ایله! نیفرت.
هر حالدا آیلار گلیب کئچدی. بؤیودوم. ایکینجی ایله کئچدیم. کولاری مهریبان ایدی. شوخلوق ائلهردی. آدیمی بیلردی. گؤلردی. من ده آدامام، اؤزومه گؤره بیر کسم ساندیم و درسلر یاخچی اوتوردو بئینیمده. بیر نئچه شکیل وار او ایللردن؛ کیلاسدا اوچونجو آدام سئچیلیب باشقا بیر و ایکینجی سئچیلمیش اوشاقلارلا اؤدول آلدیغیمیز زامان. بیز اوچ اوشاق قاباقدا دوروب بیزدن دالی کولاری، مدرسهنین ناظیمی و مدیر دوروب. قیراقدا مدرسهنین سرایداری دا دیوارا دایانیب، باشقا اؤیرهتمنلر ده گؤزوکور. شکیل قیشی گؤسترمکده. اوزون نایلون چکمه چکمیشیک آیاغیمیزا. منیم چکمهم لاپ اوزون، کند قیشلارینی تداعی ائدن چکمه.
ادامه مطلب
تورکجه یازماغا باشلاماغیمدان اون ایکی ایل قدر کئچمهکدهدیر. باشلار باشلاماز اؤرنکلر گؤتوروردوم بعضی کیتابلاردان؛ خوشوما گلن دئییملر، خوشوما گلن جوملهلر، اورهییمه یاتان کلیمهلر. بونلاری ائله بونا گؤره اله آلدیغیم سررسیدده یازیر هردن تئیخهسینه اوخویاردیم؛ اوقدر کی ازبر اولموشدوم. جوملهلرین قورولوشو دا اوتوروردو بئینیمده. بو کیتابلاردان ایکیسی محمد صبحدل ایشلهدییی آذربایجان حیکایهلری ایدی (بیر و ایکی).
آنجاق یازماق بوتونو ایله منده، اوچو اوخورکن ابتدایی زامانیندا باشلانمیشدی. انشاء یازاندا اؤیرهتمنله برابر اؤزوم ده بیلیردیم کیلاس سویهسیندن فرقلی یازیلاریم وار؛ گوندهلیک یاشامیمی ائویریب چئویریب یازییا دؤندریر کیلاسدا اوخومازدیم. اوتانقاج ایدیم آخی. البته بیر ایکی کره مجبور اولوب اوخودوم. اوندا اوشاقلارین تپکیلرینی گؤز آلتی سئزهبیلیردیم. بیر ایکی کره اوخودوغومدا اونلارین نئجه سوسوب دا منه قولاق آسدیقلاری داها اوخوماغا سیرتیقلادیردی. ال یازمام آمما چوخ کؤتویدی، اوخونولماز حالیندا کؤتو. بیر کره بونو اوزومه ده ووردو اؤیرهتمن و اوشاقلارا ساری توتوب گؤستردی. بو ایسه منیم گئری اوتورماغیما و داها انشاء کیلاسلاریندا یازمامیشام کیمی داورانمالاریما یؤنهلتدی.
ادبیات ماراقلیسی اولدوغوما، فارسی پنجم دبستان» کیتابی ایله، اؤزلجه شعرلری ایله آرام سازیدی. او آرالار حافظ ایله تانیش اولوب هردن اوخویاردیم ائوده؛ قارداشیم (مهدی) ده شعره وورولموش بیری. مهدی ائوده نستعلیق مشق ائدر حافظ اوخویاردی. (بونون دا ماجراسی وار؛ سونرالار یازارام) اؤیرهتمنیمیز ده حافظ ماراقلیسی؛ اوچ دؤرد یاندان یؤنهلدیم حافظین غزللرینه. اؤیرهتمن ادبیات کیلاسیندا اؤنری اولاراق هر بیر غزله بیر نومره وئرهجهیینی آرایا قویدو. ییرمی یئددییه قدر اؤزومو چکمیشدیم یوخاری، داها قویمادی اوخویام.
شعر ایله اوغراشا اوغراشا دبیرستاندا، ادبیات کیتابیندا حیکایه یا اؤیکو ژانری ایله تانیش اولدوم. (آه نه کیتابسیز دونیامیز واردی. هله رومان نهدیر هئچ بیلمزدیم). ادبیات کیتابیمیزا وورولموشدوم؛ آنجاق هله ده باشقا کیتابا الیم چاتان دئییلدی او زامان؛ عاییلهمیز ده کیتاب اهلی دئییلدی. گوندهلیک یازماغا باشلامیشدیم؛ دبیرستاندان ایندییه کیمی گلیب چاتان بیر توتوم. گونده گونده دئییل آنجاق.
1395ده 1386دان باشلاییب اؤیرهنه اؤیرهنه یازدیغیم یازیلاردان اوچ کیتاب توپلاییب یاییملادیم. اؤنجهلری کیمی عاییلهم هئچ خبردار اولمادی کیتاب یازمیشام. یا خبری اولان وئجینه ده آلمادی، یا آلدی اوخویابیلمهدی (ان آزی ایکی باجیم و قارداشیم گؤردولر کیتابی و بیلدیلر؛ آمما اونلاردان گولومسهمه حددینده بیر تپکی اولسون بئله گؤرمهدیم). هله ده یازیرام.
حافظدن سونرا سعدی گلدی آرایا. سعدینی راهنمایی دؤورونده باشلادیم اوخوماغا؛ سونرالار بیلدیم آتام سعدینین گلستانینی مکتبده اوخوموش. سعدینین شعرلری داها اورهییمه یاتیردی. اوردا شعرلرین دوست» دئییه تئمی بیر ایکی دوست» دئیه تانیدیغیم آداملارا اویوردو. سعدیده یار»، دوست» و معشوق» کیمی قاوراملار داها اویوشوردو من دویارلیغیندا اولدوغوم آنلاییشا. او اوزدن کیمسهیه دئیهبیلمهدیییم، کیمسهدن اوممادیغیم سؤزلری و ده سسلری سعدیدن ائشیدیر، داها کئییفلهنیردیم.
سعدی آنجاق بیزلرده یوخودو! دئدیم کیتابسیز عاییلهیدیک؛ کارگر بیر آدامین عاییلهسی! قارداشیم بوستان»ی کیتاب سرگیسیندن اوغورلایان آرخاداشیندان یاری باهاسینا، آتا آنامدان گیزلین، آلمیشدی. اونو واراق واراق اوخویور؛ دوست»دان دانیشان غزللری تیکرار تیکرار قورونتولاریمدا گرچک دونیامی خیالا قاتیردیم؛ یانی نازیک قاراشین بیر اوغلان واریدی مدرهسهده. یانار آلیشاردیم اوندان اؤترو؛ سوسار دینمزدیم. یاساق یاشامیشیق سومویوموزون ایلییینه قدر. سعدی آنجاق دیلده من ایله برابر گلیردی ان آزی. (بو کیتاب اوغورلامالاری سونرالارا دا چکدی؛ اونون دا ماجراسی وار. قالسین سونرایا).
ماوی قوش
شعر: چار بوکوفسکی
چئوری: شریف مردی
ماوی بیر قوش وار اورهییمده
چیخماق ایستهییر
آمما من سرتجه اونا
قال اورادا دئییرم، قویمارام
کیمسه گؤرسون
سنی.
ماوی بیر قوش وار اورهییمده
چیخماق ایستهییر
آمما من اوزهرینه ویسکی تؤکور
سیقار دومانی ایله باستیریرام
فاحیشهلر و ساقیلر
باققال شاگیردلری
هئچ زامان بیلمیر
او
اورادادیر.
ماوی بیر قوش وار اورهییمده
چیخماق ایستهییر
آمما من سرتجه اونا
دئییرم
قال اورادا، محو ائتمک می ایستهییرسن
منی؟
قاریشدیرماق می ایستهییرسن
ایشلریمی؟
کیتابلاریمی ساتیشدان سالماق می ایستهییرسن
آوروپادا؟
ماوی بیر قوش وار اورهییمده
چیخماق ایستهییر
آمما من چوخ ذکییم، یالنیز گئجهلری چیخماغینا
ایذین وئریرم
بعضن
هامی یاتیرکن
دئییرم، بیلیرم اوراداسان
نه ایسه
کدرلهنمه
و گئری قایتاریرام اونو
اؤتور ده بیرآز
اورادا، تام دا ایذین وئرمیرم
اؤلمهیینه
و قوشا یاتیریق بیز
اؤز
گیزلی سؤزلهشمهمیزله
و بو یئترینجه یئتر
آغلاتماغا آدامی
آمما من آغلامارام،
آغلارسان می
سن؟
ائدوارد اوزبورن ویلسون، آمئریکالی بییولوق، دوغاچی و یازار. بییولوژیک اوزمانلیغی قاریشقابیلیمیدیر، قاریشقالار آراشدیرماسی اوزره دونیانین اؤنده گلن اوزمانی اولاراق آنیلدی. ویلسون چئوره ساوونچولوغو ایچین سوسیوبییولوژینین آتاسی» و بییولوژیک چئشیتلیلییین آتاسی» آدلاندیریلمیش.
ویلسون 2016دا Half-Earth: Our Planet's Fight for Life (یاریم دونیا: گزهیهنیمیزین یاشام موجادیلهسی) باشلیقلی کیتابینی یاییملادی؛ کیتابدا ویلسون دونیانین یاریسینین بییولوژیک چئشیتلیلییینین ان آزی یوزده 80ینی نسل توکهنمهسیندن ساخلاماق ایچین قورونما فیکرینی اؤنریر. آشاغیدا اونونلا بو قونودا سؤیلهییشینین چئوریسینی اوخویون.
ادامه مطلب
هاردان باشلاندی بو تورکیستان سفری؟
ایشسیزلیک
تهران بیلم یوردوندان یوکسک لیسانسلا معزون اولاندان سونرا؛ کیمسهسیز اومیدسیز دولانیردیم. کیتاب آلیر باشیمی گونون اوزون ساعاتلاریندا اوخوماقلا قاتیردیم. زامان کئچیب گوندن گونه چییینلریم داها توشور، اؤلوشگهییردیم ایچیمده. بیر سوره ترجومانلیق و چئشیتلی قونولاردا باشقالارینین آدینا مقاله یازماقلا ایلی باشا وئردیم. دارن هاردیدن اثر مرکب» باشلیقلی بیر کیتاب اوخویوب اؤزومو بیر داها توپارلاماغا چالیشدیم. بیر ایل داها دوام گتیردیم. اورا بورا باش وورماقدان تام اومیدسیزجه قیریلمیشدیم. سون بیر کره اولاراق ایش بولان مرکزه گئدیب نه وارسا وئرگلسین دئدیم. آدام باخدی، مسلکیمدن ساوادیمدان سوروشدو. دوسیالارینا، بیلگیسایارینا باخدی؛ دؤنوب بیر ایش وار دئیه آنجاق توتولاراق دانیشدی. "داش کسن" بیر ایش یئری؛ بیرینی ال اوستو و دیشاریداکی ایشلری یئربهیئر ائتمهیه ایستهییرمیش! ایچَریده ده یاردیمچی اولماق. آدام بیر منه باخیب بیر گؤزونون قاباغینداکی نومارایا. سونرا، گئتمه بیر هفته داها دؤز» دئدی.
ادامه مطلب
دوبلینلیلر جیمز جویسون اونبئش اؤیونو ایچَرن و ایلک باسیمی 1914ده یاییملانان حیکایه کیتابیدیر. اؤیکولرده، 20جی یوز ایلین ایلک ایللرینده دوبلین و چئورهسینده یاشایان اورتاصینیف ایرلندلیلرین یاشانتیسی آنلاتیلیر.
1905ده جویس کیتابین ایلک کوپیاسینی بیر یایمچییا گؤندردی، آنجاق کیتاب 1914ده یاییملاندی. بو ایللرین آراسیندا یازار کیتابین 18 کوپیاسینی 15 فرقلی یایین ائوینه گؤندردی. 1905ده بیر یاییمچی کیتابی باسماغی قبول ائتمیشدی، آنجاق Two Gallants [ایکی چاپقین (خانیمباز)] باشلیقلی اؤیون باسماغینی رد ائتدی. یاییمچی بو اؤیکودن باشقا، کیتابداکی بعضی بؤلوملرین چیخارماسی ایچین جویسا باسقی ائتمهیه باشلادی. بو دوروما قارشی دوران جویس یئنه ده بعضی دییشیکلیکلری قبول ائتدی آنجاق یاییمچی بونا رغمن کیتابی باسماقدان وازکئچدی. یازار بونون اوزرینه کیتابینی باشقا یاییمچیلارا دا گؤندرمهیه باشلادی. (قایناق)
اوخویاجاغینیز باجیلار حیکایهسی دوبلینلیلر حیکایه توپلوسونون بیرینجی اؤیو اولاراق، بیر کئشیشین اؤلدوکدن سونرا اونا و عاییلهسینه یاخین اولان گنج بیر اوغلان کئشیشین اؤلومو ایله یوئیسل ایلگیلهنیر.
دوبلینلیلر جیمز جویسون اونبئش اؤیونو ایچَرن و ایلک باسیمی 1914ده یاییملانان حیکایه کیتابیدیر. اؤیکولرده، 20جی یوز ایلین ایلک ایللرینده دوبلین و چئورهسینده یاشایان اورتاصینیف ایرلندلیلرین یاشانتیسی آنلاتیلیر.
1905ده جویس کیتابین ایلک کوپیاسینی بیر یایمچییا گؤندردی، آنجاق کیتاب 1914ده یاییملاندی. بو ایللرین آراسیندا یازار کیتابین 18 کوپیاسینی 15 فرقلی یایین ائوینه گؤندردی. 1905ده بیر یاییمچی کیتابی باسماغی قبول ائتمیشدی، آنجاق Two Gallants [ایکی چاپقین (خانیمباز)] باشلیقلی اؤیون باسماغینی رد ائتدی. یاییمچی بو اؤیکودن باشقا، کیتابداکی بعضی بؤلوملرین چیخارماسی ایچین جویسا باسقی ائتمهیه باشلادی. بو دوروما قارشی دوران جویس یئنه ده بعضی دییشیکلیکلری قبول ائتدی آنجاق یاییمچی بونا رغمن کیتابی باسماقدان وازکئچدی. یازار بونون اوزرینه کیتابینی باشقا یاییمچیلارا دا گؤندرمهیه باشلادی. (قایناق)
اوخویاجاغینیز باجیلار حیکایهسی دوبلینلیلر حیکایه توپلوسونون بیرینجی اؤیو اولاراق، بیر کئشیشین اؤلدوکدن سونرا اونا و عاییلهسینه یاخین اولان گنج بیر اوغلان کئشیشین اؤلومو ایله یوزئیسل ایلگیلهنیر.
باشماقلارینی گئیدیییندن بری چؤله چیخمامیشدی. قیپ قیرمیزی باشماقدی. ایشیلداییردی. آتاسی دونن آخشام بازاردان آلیب، اولگوجلهنمیش اوزونده اوتوران گولوشله قیزینا وئرمیشدی. قیز آتیلیب توشموشدو. تازا باشماغی چؤلون کثافتینه توخوندورماق ایستهمیردی. دونو بوراخیب کئچدی اوتاغا. بَی الینی قیزا وئرمهمیشدی، دونوندان دا توتمامیشدی هئچ. قیرمیزی باشماقلاری ایله گیردی اوتاغا. آرایا آلمیشدیلار بیلهسینی. گؤزو ایشیلدایان باشماقلاریندایدی قیزین.
روبرت موسیلین 1927 ایلینده یازماغا باشلادیغی و هئچ بیتیرمهدییی نیتهلیکسیز آدام» رومانی، ایکینجی دونیا ساواشینی حاضیرلایان، مودرنیست توپلومداکی سیخلیق، چوروموشلوک، سویسوزلوق، منجیللیک، قددارلیق کیمی قاوراملارین اینسانلیغی نئجه بیر چؤکوشه گؤتوردویونو زامان زامان قارا میزاحا دایاناراق سرگیلهمکدهدیر. بیر اینسانلیق پاناروماسی اولاراق آلغیلانابیلن بو بؤیوک رومانیندا موسیل، اولاغان اوستو بیر اوسلوب، موحتشم بیر دیل ایله اوخوروندان دیقت و صبیر ایستر کیمیدیر. ( قایناق)
اوزون زامان، گئجهلری ائرکندن یاتدیم. بعضن، داها مومو سؤندورور سؤندورمز، گؤزلریم او قدر تئز باغلانیردی کی، یوخویا دالیرام» دئیه دوشونمهیه زامان تاپانمازدیم. آرادا یاریم ساعت کئچدیکدن سونرا دا، آرتیق یوخویا کئچمه واقتی گلدی دوشونجهسی ایله اویانیردیم؛ هله الیمده ظن ائتدیییم کیتابی بوراخیب ایشیغیمی سؤندورمک ایستَردیم؛ آز اؤنجه اوخودوقلاریم حاققیندا فی یوروتمهیه، اویورکن ده دوام ائدردیم، آمما فیلریم بیرآز فرقلی بیر سئیر ایزلردی؛ کیتابدا سؤزو ائدیلن شئی، من ایمیشم کیمی گلیردی منه؛ بو بیر کلیسا دا اولابیلیردی، بیر دؤردلو ده، بیرینجی فرانچویس ایله شارلکئن آراسینداکی رقابت ده. بو فی، اویانیشیمدان سونراکی بیرنئچه ثانیه بویونجا دا وارلیغینی سوردوروردو؛ منطقیمه آیغیری دوشمز، آمما گؤزلریمه چکیلمیش بیر پرده کیمی، مومون آرتیق یانمادیغینی فرق ائتمهمی انگَللردی. آردیندان دا اؤنجهکی حایاتدا وار اولان دوشونجهلرین روح کؤچوندن سونرا بیلینمز اولماسی کیمی، منیم ایچین آنلاشیلماز بیر حالا گلمهیه باشلاردی؛ کیتابین قونوسو مندن قوپاردی، اونو دوشونوب دوشونمهمکده سربست اولوردوم؛ عینی آندا، گؤرمه دویوما قاووشور، اطرافیمدا، گؤزلریمی، بلکه داها چوخ دا ذهنیمی دینلهندیرن، خوش بیر قارانلیق بولونجا چوخ شاشیریردیم؛ ذهنیم بو قارانلیغی صبیرسیز، آنلاشیلماز، گرچکدن قارانلیق بیر شئی اولاراق آلقیلاردی. ساعتین نئچه اولدوغونو بیلمک ایستَردیم؛ اوزاقدان دویدوغوم ترن دودوکلری، بیر اورماندا اؤتن قوشلار کیمی، مسافهلری وورغولار، ایسسیز قیرلارین انگینلییینی بَتیملردی، قیرین اورتاسیندا، یاخینداکی ایستاسیونا دوغرو خیزلی خیزلی ایرهلیلَین یولچونو خیال ائدر، یئنی یئرلره، آلیشیلمادیق حرکتلرله، آز اؤنجهکی صحبته، کَندیسینه گئجهنین سسسیزلییینده هله ائشلیک ائدن، یابانجی لامپین آلتینداکی وداعلاشمالارا و یاخیندا یاشایاجاغی دؤنوش حضورونا بورجلو اولدوغو هیجان سایهسینده، ایزلهدیی کوچوک یولون، حافظهسینه نقش اولاجاغینی دوشونوردوم.
درباره این سایت